İnsanin ən böYÜk düŞMƏNİ Şeytan harun yahya adnan oktar

Məsələn, bir insan dinə xidmət məqsədi ilə inkarçıların sıx olduğu, aldadıcı dünya zövqləri ilə bəzənmiş bir yerə ge­dəndə sadəcə olaraq öz nəfsini düşünərək hərəkət edər. Başlanğıcda halal olan nemətlərdən zövq alır. Sonra vəziyyət dəyişir. İnsanın xeyri üçün başladığı məqsədindən aralanır, məqsədinin yerini nemətlər tutur. Zahirən Allahın buyurduğu hədlər içərisində hərəkət edilirdi, amma qəlbdə Allahın ri­zası deyil, nəfsin doyması ön plana keçir. Etdiyi hərəkətdən mükafat gözləmədiyi kimi imanı getdikcə zədələnir. Şeytan bir daha dünya həyatının aldadıcı bəzəyini göstərərək axirəti tərk etdirmiş, bəhanə olaraq “Allah rizası”nı istifadə etmiş­dir:

“Ey iman gətirənlər! Şübhəsiz ki, Allahın vədi haqdır. Dünya həyatı sizi aldatmasın. Şeytan da sizin tovlayıb yoldan çıxarmasın! Həqiqətən şeytan sizin düşməninizdir. Onu özü­nüzə düşmən tutun. O, özünə uyanları cəhənnəm əhli ol­mağa çağırır” (“Fatir”, 35/5-6).

Kiçik hesabların və keçici, fani dünya həyatının ardınca düşərək imanı zəifləyən malını qorumaq üçün “Allah riza­sını” sirr edən bu insanlar bir müddət sonra münafiq olurlar:

“Münafiqlər möminləri səsləyib deyəcəklər: “Məgər biz dünyada sizinlə birlikdə deyildikmi!?” Möminlər belə cavab verəcəklər: “Bəli, bizimlə birlikdə idiniz. Lakin siz özünüzü fitnəyə salıb məhvə düçar etdiniz, gözlədiniz və şəkk etdi­niz. Allahın əmri gəlib çatanadək sizi xam xəyallar, tamah aldatdı. Sizi Allah barəsində o tovlayan tovladı” (“Hədid”, 26/14).

Bu hiylə olduqca çaşdırıcı və aldadıcıdır. Çünki şeytan insa­nın doğru yolunun üstündə oturaraq (“Əraf”, 7/16) bir tələ qurmuşdur. Allahdan lazımınca qorxan kimsələr şeytanın bu oyununa girməzlər. Çünki Allah Ondan qorxanlara doğru yolu yanlış yoldan ayırmaq anlayışı verir:

“Ey iman gətirənlər! Əgər Allahdan qorxsanız, O, sizə haqqla nahaqqı ayırd edən verər, günahlarınızın üstünü örtüb sizi bağışlayar. Allah böyük lütf, mərhəmət sahibidir (“Ən­fal”, 8/29).

Şeytanın insanı Allahın adı ilə aldatmasının bir başqa yolu da Allahın bağışlayan rəhmli olduğunu önə sürərək insanı günah işləməyə sövq etməsidir. Allah əlbəttə, sonsuz mərhəmət sahibidir və tövbə edib Ondan bağışlanma diləyən hər bən­dəsinin günahlarını əfv edir. Amma bir insan “onsuz da Al­lah əfv edəcək” deyərək bilə-bilə günah işləməyə başlarsa, çox təhlükəli bir yola girmiş olur. Tədricən qəlbi qatılaşır, hissiyyatsız, duyğusuz olur və Allah qorxusunu itirir. Quran “Biz bağışlanacağıq” deyərək bilə-bilə günah işləyən insan­lardan (“Əraf”, 7/169) bəhs edərkən şeytanın insanı Allahın adıyla aldatdığını bildirir.

“İki ordu qarşılaşdığı gündə sizdən üz döndərən şəxslərin kəsb etdiyi bəzi şeylər şeytanın onları doğru yoldan çıxarmaq istəməsi üzündən baş verdi. Allah artıq onları bağışladı. Hə­qiqətən Allah bağışlayan və həlimdir! (“Ali-İmran”, 3/155).

Ancaq səbəb hər nə olursa-olsun, şeytana inananlar üçün nə­ticə eynidir: sonsuz əzab və cəhənnəm. Bu gerçək Quranda belə bildirilmişdir:

“Şeytan müşriklərə vədlər verir, ürəklə­rində arzular oyadır. Lakin şeytan onlara yalnız yalan vədlər verir” (“Nisa”, 4/120).

“İş bitdikdə daxil olduqda şeytan onu məzəmmət edən ka­firlərə belə deyəcək: “Allah sizə (pis əməllərinizə görə cə­hənnəmə düşəcəyiniz barədə) doğru vəd vermişdi. Mən də sizə (kömək edəcəyim haqda) vəd vermişdim, amma sonra vədimə xilaf çıxdım” (“İbrahim”, 14/22).

Allahın razılığını, rəhmətini və cənnətini qazanmağı hədəf seçən bir mömin keçici dünya həyatına aid olan vədləri əl­bəttə ki, qəbul etməz. Yer üzündə olan hər hansı yüksək məqam, qazanacağı hər hansı mülk və nemətlər şübhəsiz ki, qısa müddət davam edəcək, sonra ölümlə bərabər yox olub gedəcək. Axirət nemətləri isə əbədidir.

Şübhəyə və tərəddüdə salır
Şeytanın istifadə etdiyi bir başqa yol isə insanları şübhə və tərəddüdə salmaqdır. Həqiqətdə olmayan bir şeyi sanki var imiş kimi göstərir. Qəlblərində xəstəlik olan bəzi insanlar bir müddət sonra bu şübhələrin təsiri altına düşür. Hər hadisəni özlərinə qarşı planlanmış olduğunu zənn edirlər (“Münafi­qun”, 63/4). Hətta elçi tərəfindən aldandıqları zənninə qapı­lırlar. Davamlı həyəcan, qorxu içində nə edəcəklərini bil­məyən bir halda olurlar. Şüurlu insanın ağlına gəlməyən, olmayan şübhələrə düşürlər:

“Onları hökmən sapdıracaq xülyalara salacaq, heyvanların qulaqlarını kəsməyi və Allahın yaratdıqlarına dəyişiklik ver­məyi əmr edəcəyəm! Allahı atıb şeytanı özünə dost tutan şəxs əlbəttə, açıq-aşkar ziyana uğramışdır” (“Nisa”, 4/119).

Mömin şeytanın ən qatı düşməni olduğu üçün bu təhlükələr­dən heç vaxt kənarda qalmaz. Göstərdiyi ən kiçik tənbəllik şeytana imkan verir ki, şübhə və tərəddüd yaymaq fəndlərini işə salsın. Ancaq güclü bir imanla və bilgi ilə axirətə inanan və hər an Allaha sığınan bir möminə qarşı bu şübhə və tə­rəddüdlər təsirsiz qalır.
Azğın əməlləri cəlbedici göstərir
Şeytan öz təsiri altına aldığı kimsələrə elədiyi azğın əməlləri gözəl və cəlbedici göstərir. Həmin insanlar da bu əməllərə davam edirlər:

“Şeytan əməllərini onlara gözəl göstərmiş, onları doğru yoldan sapdırmışdır. Buna görə haqq yolu tapa bilmirlər” (“Nəml”, 27/24).

“Barı əzabımız onların başlarının üstünü alanda yalvaraydılar. Lakin etdikləri əməlləri şeytan onlara süslü göstərmişdi (“Ənam”, 6/43).

Qəlbi qatılaşan insanlar pisi və yaxşını ayırd edən hissi itir­diklərindən şeytan pis işləri onlara yaxşı göstərir. Qəlbin bu cür qabalaşması üzündən şeytanın təsiri altındakı insanlar özlərinə xoş gələn pis əməllərindən dönmürlər. Bu inadkar­lıq Quranda “atalarının dini” olaraq adlandırılan batil dinin təmsilçilərində də o zaman Allahın elçisinə üsyan edən və ona qarşı vuruşan münafiqlərdə də görünür. Eyni zamanda kafirlərin möminlər əleyhinə olan fəaliyyətində də üzə çıxar. İstər müşrik olsun, istərsə də kafir, fərq etməz, onların hamı­sının ümumi xüsusiyyətləri şeytan tərəfindən öyrədilmiş və bu oyuna gətirilmişdir. Bir Quran ayəsində şeytanın bu in­sanlar üzərində təsiri belə bildirilir:

“O zaman şeytan onlara bə əməllərini gözəl göstərib de­mişdi: “Bu gün insanlar içərisiində sizə qalib gələ biləcək bir kimsə yoxdur. Mən də sizin pənahınıza, dadınıza çata­nam!”” (“Ənfal”, 8/48).
Yoxsulluq qorxusu verir
Şeytan insana axirət həyatının əksinə olaraq dünya həyatını bəyəndirir. Odur ki, şeytanın təsiri altında olan insanlar sanki ölməyəcəklərmiş kimi dünya üçün çalışır, ancaq axirət hə­yatı üçün çalışmağı heç düşünmür. Şeytan minlərlə illərdir ki, insanlara bu tələni qurur. Bu günə qədər milyardlarla in­san həyatı boyunca çalışmış, pul, mal, mülk qazanmış, sonra bunların hamısını bu dünyada qoyub axirətə köç­müş­dür. İndi yaşayanlar isə özlərindən əvvəl ölən insanlardan heç bir ib­rət götürmür, heç ölməyəcəklərmiş kimi mal-mülk toplayır­lar.

Şeytan dünya həyatını dəyərli və daimi göstərərək mömin­lərə də zərər verməyə çalışır. İmanı zəif olanları və müna­fiqləri yoxsulluqla qorxudur. Onları dünya həyatı üçün daha çox çalışmağa sövq edir. Quran ayəsində şeytanın fəaliyyəti belə bildirilir:

“Şeytan sizi yoxsulluqla qorxudaraq alçaq işlərə sövq edər. Allah isə sizə bağışlanmaq və bərəkət vədəsi verər. Allahın mərhəməti genişdir, Allah hər şeyi biləndir! (“Bəqərə”, 2/268).

İnsanlarda mal-mülk hərisliyi yaradaraq tələ qurmaq şeytanın köhnə taktikasıdır. Hətta Hz.Adəmi başa saldığında “Sənə əbədiyyat ağacını və köhnəlib xarab olmayacaq bir mülkü göstərimmi?” deyərək (“Taha”, 20/120) yalan söyləmiş, mülk vəd etmişdir. Ona görə Allah möminlərə mal-dövlətə aid hökmlər verir:

“Budur, siz Allah yolunda sərf etməyə çağıran kimsələrsiniz. Bununla belə içərinizdə xəsislik edən də vardır. Hər kəs xə­sislik etsə, ancaq özünə qarşı xəsislik etmiş olar. Allah zən­gin, siz isə yoxsulsunuz. Əgər Ondan üz döndərsəniz, yeri­nizə sizlər kimi olmayan başqa bir qövm gətirər!” (“Mu­həm­məd”, 47/38).

Hər kim olursa-olsun, dünya həyatında varlı, zəngin iş ada­mının və ya bir dilənçinin Allah rizasına uyğun olaraq xərc­ləmədiyi hər qəpik-quruşda əhəmiyyət vermədiyi güclü şə­riki var. Allah inkar edənlərin mallarına şeytanı şərik etmiş­dir. Bu şəriklik haqda əmr ayədə belə qeyd edilir:

“Onlardan kimi bacarırsansa, səsinlə yerindən oynat, atlı və piyadanı onlara qarşı səfərbər et. Mallarına və övladlarına ortaq ol, onlara cürbəcür yalan vədlər ver. Şeytan ona uyan­lara yalnız yalan vəd verər!” (“İsra”, 17/64).

Lovğalıq və təkəbbürlülük verir
Təkəbbür şeytanın ən əsas xüsusiyyətlərindən biridir. Al­lahın hüzurundan da təkəbbür və itaətsizliyinə görə qovul­muşdur:

“Yalnız iblisdən başqa! İblis təkəbbürlülük etdi və kafirlər­dən oldu. O, səcdə etməyə təkəbbür göstərdi və kafirlərdən oldu. Allah buyurdu: “Ey iblis! Sənə mənim öz əlimlə ya­ratdığıma səcdə etməyə nə mane oldu? Təkəbbür göstərdin yoxsa özünü yuxarı tutdun?”” (“Sad”, 38/74-75).

Şeytanın bu önəmli xəstəliyi insanlar üçün də bir təhlükədir. Çünki şeytan bir insanı özünə yaxın etmək üçün öz xəstəliyi ilə onu yoluxdurur. Bu xəstəliyə yoluxan insanın ağlı örtülür, şüuru bağlanır. Bu təhlükəyə qarşı Quranda möminlərə təva­zökar, sadə qəlbli olmaları əmr edilmişdir:

“Yer üzündə təkəbbürlə gəzib dolanma. Çünki sən nə yeri yara bilər, nə də boyca yüksəlib dağlara qata bilərsən” (“İsra”, 17/37).

“Adamlardan təkəbbürlə üz çevirmə, yer üzündə lovğa-lovğa gəzib dolanma. Həqiqətən Allah heç bir özündən razı olanı, lovğalanıb fəxr edəni sevməz. Yerişində müvazinət gözlə (nə çox yeyin, nə də çox asta get) və (danışanda) səsini qal­dırma. Çünki ən çirkin səs uzunqulaq səsidir” (“Loğman”, 31/18-19).

Mömin insan şeytanın xasiyyəti olan təkəbbürdən mümkün olduqca çəkinməli və buna böyük diqqət yetirməlidir. Əks təqdirdə savablarını itirər və imanı böyük təhlükə qarşısında qalar.

Şeytanın təsiri fərqli şəkillərdə ortaya çıxa bilər. Məsələn, bir insan İslama böyük xidmətlər etmiş olur. Amma bu xid­mət ona Allah tərəfindən verilən savab qazanmaq imkanıdır. İnsan Allahın nəzarəti xaricində heç bir əməl edə bilmədiyi üçün hər hansı bacarığına, qabiliyyətinə görə öyünməməlidir. Bunun əksini edənlərə çox böyük xəbərdarlıq var:

“Etdikləri əməllərə görə sevinən, görmədikləri işlərə görə tərif olunmağı sevən kimsələrin əzabdan xilas olacaqlarını güman etmə. Onları şiddətli bir əzab gözləyir” (“Bəqərə”, 2/188).

Sahib olduğu var-dövləti öz qabiliyyətinin nəticəsi olduğunu sayan və “bu (var-dövlət) yalnız məndə olan elm sayəsində verilmişdir” (“Qəsas”, 28/78) deyən Harun Allah tərəfindən şiddətli bir cəzaya düçar edilmişdir.

Şeytan təkəbbürlülüyü təlqin edərək eyni zamanda möminlər arasındakı mehribançılığı pozmağa çalışır. Çünki təkəbbür möminlərin də xoşuna gəlməyən bir əxlaq zəif­li­yi­dir. Bu xasiyyətdəki insan möminləri də narahat edir.

Şeytan özünü hiss etdirməyə səy göstərmədən insana hiyləg­ərcəsinə yaxınlaşır. Özünü üstün tutma təlqinini uzun müddətə, bir çox fərqli hallarda yavaş-yavaş yeridir. Əgər insan bu yönləndirməyə, bu təlqinə qarşı ayıq olmazsa, təl­qinlərin təsiri artır, böyüyür. Məsələn, insan bir şey əldə et­dikdə ardınca şeytan mütləq təlqinə başlayır. Əgər insan bu müvəffəqiyyətin sahibinin Allah olduğunu qəlbən hiss et­məzsə, şeytanın pıçıltısını öz düşündüyü zənn edər, özünə inanar. Şeytan başqa hiylələr də işlədər. Məsələn, bir mömin xəta işlərsə, digər möminlərin vəzifəsi həmin möminə şəfqət və mehribanlıqla münasibət göstərmək, o möminin də özləri kimi aciz bəndə olduğunu unutmamaqdır. Çünki şeytan xəta sahibinə qarşı acıqlanmağı və ona yuxarıdan aşağı baxmağı təlqin edər. Bir möminin etdiyi xəta və ya başqa işə görə ona yuxarıdan aşağı baxan insan özünü dartma xəstəliyinin təsiri altına düşməyə başlayır.

Bu hal davam etdikcə təkəbbür insanın qəlbinə yerləşir və digər möminlərə qarşı mərhəmət hissi azalır. Bu vaxt yalnız öz bildiyini deyən, ağlını digər möminlərin ağlından üstün görən bir insan ortaya çıxır. İnsanın içindəki təkəbbür onun səsini ucaldır və o, belə zənn edir ki, bu, onun üs­tün­lük­lə­rindən biridir. Bu psixologiyanın daşıyıcısı olan insanın ima­­nında zaman keçdikcə çox ciddi yaralar yaranır. Bir müddət sonra isə onun qəlbi Quranda da bildirildiyi kimi, Allahın ayələrinə qarşı hissiyyatdan məhrum olur:

“Bizim ayələrimizdə ancaq ayələrimizlə öyüd-nəsihət olun­duqları zaman səcdəyə qapananlar və təkəbbür göstərməyə­rək Rəbbini həmd-səna edənlər iman gətirənlərdir” (“Səcdə”, 32/15).

Ayədən də aydın olduğu kimi, təkəbbürü olmayan insanlar Allahın ayələrinə iman gətirənlərdir. Özünü yüksək tutaraq lovğalanan kimsənin ayələri lazım olducu şəkildə anlaması mümkün deyil.

“Vay halına o namaz qılanların ki, onlar öz na­maz­la­rından qafildirlər. Onlar namazlarında riyakarlıq edərlər” (“Maun”, 107/4-6).

Şeytanın həqiqi məqsəddən azdırıb özünü göstərmə halına gətirdiyi ibadətlərdən biri “infaq”dır, yəni insanın malını Allah yolunda xərcləməsi. Bu ibadəti edərkən Allahın riza­sını qazanmaq əvəzinə insanların onu tərifləməsini istəyən kimsələr əslində şeytana dost olurlar:

“Öz mallarını xalqa göstərmək xatirinə xərcləyənləri, Allaha və axirət gününə inanmayanları da Allah sevməz. Şeytanla yoldaşlıq edənlərin yoldaşı necə də pisdir” (“Nisa”, 4/38).

İnfaq möminin günahlardan azad olması və axirətini qazan­ması üçün fürsətlərdən biridir. Bu ibadətə şeytanın pisliyi olan nümayişkaranəlik qarışarsa, mömin axirəti qazanmaq fürsətini əldən qaçırır. Onun üçün mömin infaq edərkən çox ayıq olmalı, hər ibadəti Allah rizası üçün xalis niyyətlə et­mə­li­dir! Quran möminlərə belə əmr edir:

“Ey iman gətirənlər! Sədəqələrinizi - malını riyakarlıqla sərf edən Allaha və axirət gününə inanmayan, şəxs kimi minnət qoymaq və əziyyət verməklə puça çı­xar­mayın. Belə şəxslərin halı üzə­rində bir az torpaq olan qayaya bənzər ki, şiddətli bir yağış o torpağı yuyub aparar və qayanı çılpaq bir daş halına salar. Onlar et­dikləri işlərindən bir şey qazanmazlar. Şübhəsiz, Allah ka­firləri haqq yoluna yönəltməz!” (“Bəqərə”, 2/264).

Şeytanın təsiri ilə Qurandan uzaq olan kimsə Allahdan da uzaqlaşmış olur. Çünki Quran Allahın kəlamıdır. Möminləri hidayətə qovuşduran və onlara ömür boyu yol göstərən nur­dur.

Qurandan uzaqlaşmaq Qurana tabe olmuş kimsələri məhv edən təhlükədir. Çünki müşriklər və kafirlər Qurandan ta­­mamilə bixəbərdir. Ayələrə qarşı gözləri pərdələndiyindən Qurandan daha çox uzaqlaşmalarına ehtiyac yoxdur. Ancaq ayə­lər vasitəsilə iman gətirən, ayələrdə bildirildiyi kimi ya­şa­yan möminlər Qurandan uzaqlaşırsa, çox böyük təhlükə ilə, yəni şeytanla üz-üzə qalırlar. Sonra bunun fərqinə var­madan özlərini doğru yolda zənn edərək şeytanın təsiri altına düşürlər. Quranda bu vəziyyət belə ifadə edilir:

“Hər kəs Rəhmanın zikrindən boyun qaçırarsa, biz ona şey­tanı ürcah edərik və o, şeytanın yaxın dostu olar. Şeytanlar onları doğru yoldan çıxarar, onlar isə özlərinin haqq yolda olduqlarını zənn edərlər” (“Zuxruf”, 43/36-37).

Belə bir qəflətə də ancaq axirəti tərk edib dünya mənfəətlə­rinə yönəlmiş nəfsinin istəklərinə tabe olan və ona görə hə­rəkət edən kimsə düşür. Allahı deyil, nəfsini razı etməyə çalışaraq şeytanın ardınca gedən kimsə şeytandan çox hey­vana bənzəyir. Çünki insanın da, heyvanın da maddi ehtiy­acları (yemək-içmək, cinsi əlaqədə olmaq) eynidir. İnsanı yüksəldən əməl Yaradanını tanıyıb Ona Quranda əmr olunan kimi qulluq etməkdir. Bu səbəblə Quranda nəfsinə uyub tabe olduğu ayələrdən uzaqlaşan kimsələrə bu cür təşbeh edilir:

“Onlara ayələrimizi verdiyimiz şəxsin xəbərini də söylə. O, imandan döndü. Şeytan onu özünə tabe etdi və o, azanlardan oldu. Əgər biz istəsəydik, onu həmin ayələrlə ucaldardıq. Lakin o yerə meyl edib nəfsinin istəklərinə uydu. O, elə bir köpəyə bənzəyir ki, üstünə cumsan da dilini çıxarıb ləhləyər, cummasan da. Bu, ayələrimizi yalan hesab edənlər barəsində çəkilən məsəldir. Bu əhvalatları söylə ki, bəlkə düşünsünlər!” (“Əraf”, 7/175-176).

Bir mömin illər boyunca bir neçə dəfə Quranı oxuya bilər. Bu, onu şeytanın oyunlarından uzaqlaşdırmaz. Şeytan bir çox oyunlarla onun qarşısına çıxar. Möminin Quranı inkar et­məyəcəyini bildiyindən müxtəlif hiylələrlə gündəlik həyat­larında Quranın əmr etdiyi yaşantıdan uzaqlaşdırmağa çalışır. Məsələn, Quranda yaşanan və yaşanacaq hər anın Allah tə­rəfindən “qədər” çərçivəsindən əvvəlcədən yaradıldığı bil­dirilir. Bunu bildikdən sonra başına gələn hadisələr qarşı­sında sıxıntılı olmaq, təvəkkül etməmək Allahın ayələrini qulaqardı etmək mənasına gəlir. Uzun müddət bu ruhda qa­lan kimsənin qəlbi Quranın təmiz parlaq ruhunu itirər və qaralmağa başlar. Nəticədə bu kimsə Qurandan təsirlən­məyən hissiyyatsız hala gəlir.

Quranın əmr etdiyi kimi bir həyat sürmək istəyən kimsə həmişə bu təhlükə ilə qarşı-qarşıyadır. Hər kim olursa-olsun, kitab verildikdən sonra bu vəzifəni haqqı ilə yerinə yetir­məzsə, onun qəlbi qatılaşır. Quran öncə kitab verilənlərin bu məsuliyyəti unutduğunu belə xatırlayır:

“İman gətirənlərin qəlbinin Allahın zikri və haqdan nazil olan üçün yumşalması vaxtı gəlib çatmadımı? Onlar özlərin­dən əvvəl kitab verilən kimsələr kimi olmasınlar. Onlarla peyğəmbərləri arasında uzun bir müddət keçmiş və unut­duqları üçün qəlbləri sərtləşmişdir. Onların çoxu fasiqlərdir” (“Hədid”, 57/16).

Allah möminlərə şeytanın bu oyununa düşməmək üçün Qu­rana möhkəm sarılmasını əmr edir. Çünki Quran həyatının hər anında möminə yol göstərən bir nurdur. Möminlərin və­zifəsi təkcə ayələri oxumaq deyil, həm də onları gün ərzində fikrində saxlamaq, ayələrin hikməti üzərində düşünmək və hər hadisədə Quranla hökm etməkdir:

“Allahın evlərinizdə oxunan ayələrini və hikməti xatırlayın. Allah möminlərə lütfkardır və xəbərdardır” (“Əhzab”, 33/34).

“Verdiyimiz kitabı layiqincə oxuyanlar həmin kitaba iman gətirənlərdir. Onu inkar edənlər isə özlərinə zərər yetirən­lərdir” (“Bəqərə”, 2/121).

Eyni şəkildə münafiqlər də şeytanlarla əhatə olunduqlarından Allahın varlığını və onun zikrini unudurlar. Quranda müna­fiqlərin bu durumu belə izah edilir:

“Şeytan onlara hakim olmuş və Allahı zikr etməyi onlara unutdurmuşdur. Onlar şeytanın firqəsidirlər. Xəbəriniz olsun ki, şeytanın firqəsi - məhz onlar ziyana uğrayanlardır” (“Mücadilə” 58/19).

Şeytanın unutqanlıq verməyə çalışdığı digər qrup möminlər­dir. Ancaq bu unutqanlıq münafiqlərə və müşriklərə verdiyi unutqanlıqdan fərqlidir. Şeytan möminlərə istər kiçik, istərsə də böyük olan hər bir məsuliyyətli məsələdə unutqanlıq vermək istəyir. Çünki hər insan dünya həyatının hər anında Quranda əmr edilən həyatı yaşamaq məsələsində sınağa çəkilir. Buna görə insan hər an şüurlu olmalı və yaşa­dığı hər an Allahın rizasını aramalıdır.

Quranda şeytanın möminlərə verməyə çalışdığı unutqanlı­qdan bəzi misallar verilmişdir. Bunlardan biri ayələrə istehza edənlərlə bir yerdə olmaqdan çəkindirir və şeytanın unutdur­duğu təsirinə qarşı xəbərdarlıq edir:

“Ayələrimizə istehza edənləri gördüyün zaman onlar söhbəti dəyişənə qədər onlardan üz çevir. Əgər şeytan sənə unut­dursa, xatırlayandan sonra o zalim tayfa ilə bərabər oturma” (“Ənam”, 6/68).

Bir başqa hökm isə bir şeyi edərkən onun ancaq Allahın izni ilə mümkün olacağını yaddan çıxarmamaqdır:

“Və heç bir şey barəsində “Mən onu sabah edəcəyəm” demə.

Buna başqa bir misal Hz.Musa qissəsində verilmişdir. Ayədə Hz.Musa ilə yolçuluq edən gənc köməkçi özləri ilə götürdükləri balığı unutduğunu bildikdə bunun səbəbkarının şeytan olduğunu deyir:

“O isə: “Görürsənmi, biz qayanın yanında gizləndiyimiz za­man mən balığı unutdum. Doğrusu, onu xatırlamağı mənə yalnız şeytan unutdurdu. Balıq dirilib əcaib bir şəkildə də­nizə yollanmışdır” deyə cavab verdi” (“Kəhf”, 18/63).

Mömin unutqanlığa və bunu törədən səbəblərə qarşı diqqətli olmalıdır. Möminin həyatında ağlı işləməkdən saxlayan boş xəyallara düşməyə yer yoxdur. Çünki bu xarakter insanı Al­lah yolunda ciddi addımlamağa qoymur. Onu dünyanın alda­dıcı oyunlarına salıb Allaha bəndə olmaq vəzifəsini unutdu­rur:

“Ey iman gətirənlər! Allahdan qorxun! Hər kəs sabah üçün nə etdiyinə nəzər salsın. Allahdan qorxun. Həqiqətən Allah etdiklərinizdən xəbərdardır. Allahı unutduqları üçün Allahın da onları özlərinə unutdurduğu kimsələrə bənzəməyin! Onlar Allahın itaətindən çıxmış fasiqlərdir” (“Həşr”, 59/18-19).

Möminlər unutqanlığa və dalğınlığa qarşı Allahı, Allah qor­xusunu və Allah rizasını, cənnəti, cəhənnəmi, dün­ya həyatı­nın faniliyini daima düşünərək bunları unutmamalıdır. Çünki insan bunu yaddaşından hər an çıxardıqca şeytana qar­şı müdafiəsiz qalır.

Hissə qapılan insanın hərəkətlərində ağıl olmur. İnsanın səbri, ədalətli davranışları, verdiyi qərarlar tamamilə hisslə­rinə görə olur. Ani və bir-birinə uyğun olmayan qərarlar şeytanın sadə müdaxiləsi ilə asanca verilir. Bu qərarlar çox zaman peşmanlıq gətirir. Hissə qapılan insanların ömürləri peşmançılıq gətirən qərarlarla doludur.

Mömin isə hərəkətlərini Allahın verdiyi hökmlər daxilində edir. Ağıllı hərəkət edən insan əməllərini axirət günündə Allah qarşısında verəcəyi hesabatı düşünərək edər. Şərtlər necə olursa-olsun, Quran həqiqətlərinə uyğun olaraq hərəkət edər.

Şeytan möminlərə də hissə qapılmanı təlqin edər. İnkar edənlərə qarşı olan sevgi Qurana tərs olan hər hərəkət his­səqapılma təlqininin əlamətidir. Bu təlqin Quran hökmlərini yerinə yetirməkdə və Allah rizasını qazanmaqda edilən hə­rəkətə qarşı təsirsiz olur. Möminlərin həyatında hissəqapıl­maya yer olmadığı bir çox Quran ayələrində bildirilmişdir. Məsələn, hər hansı bir mömin istənilən inkarçı kimsəyə qarşı sevgi bəsləməz:

“Allaha və axirət gününə inanan heç bir tayfanı Allah və onun peyğəmbəri əleyhinə çıxanlarla - öz ataları, oğulları, qardaşları, yaxın qohumları olsalar belə - dostluq etdiyini görməzsən...” (“Mücadilə”, 58/22).

Başqa bir ayədə Allah sevgisini qazanmaq üçün yola çıxan bir möminin Allahın düşməni olan bir kimsəyə sevgi bəslə­məyəcəyi, əgər edərsə, doğru yoldan sapacağı bildirilmişdir:

“Ey iman gətirənlər! Nə mənim düşmənimi, nə də öz düşməninizi dost tutun. Onlar sizə gələn haqqı inkar etdikləri halda siz onlarla dostluq edir, mehribanlıq göstərirsiniz. Siz rəbbiniz olan Allaha iman gətirdiyiniz üçün onlar peyğəm­bəri və sizi çıxarırdılar. Əgər siz Mənim yolumda və Mənim rizamı qazanmaq uğrunda cihada çıxmısınızsa, Mənim düşmənlərimi dost tutmayın. Siz onlarla gizlində dostluq edir, onlara sirr verirsiniz. Mən sizin gizli saxladığınız və aşkar etdiyiniz hər şeyi bilirəm. Sizdən kim bunu etsə, şübhəsiz ki, haqq yoldan azmışdır!” (“Mumtəhinə”, 60/1).

Ayələrdən anlaşılır ki, möminin sevgisinin əsası imandır. Bir inkar edən iman gətirmədikcə möminin dostu ola bilməz. Bu uzaqlıq Hz.İbrahimin dilindən Quranda belə ifadə edilir: “İbrahim və onunla birlikdə olanlar sizin üçün gözəl örnək­dir. O zaman onlar öz qövmünə belə demişdilər:

“Şübhəsiz ki, bizim sizinlə və sizin Allahdan başqa ibadət etdiklərinizlə heç bir əlaqəmiz yoxdur. Biz sizin dininizi inkar edirik. Siz bir olan Allaha iman gətirməyincə bizimlə sizin aranızda həmişə ədavət və nifrət olacaqdır!..” (“Mumtəhinə”, 60/4).

Bu məsələdən Quranda peyğəmbər qissələrində də bəhs edilir. Məsələn, Hz.İbrahimin öz atasının Allahın düşməni olduğunu bilincə ondan uzaqlaşması möminlər üçün bir nümunəvi hərəkətdir (“Tövbə”, 9/114). Bir başqa misal Nuh qissəsində var. Allah Hz.Nuha inkar edən oğlu üçün “...Ey Nuh, o, sənin ailəndən deyildir...” (“Hud”, 11/46) deyə səs­lənir. Çünki bir möminin ailəsi möminlər olmalıdır. Bunun kənarında dost arayanlar ən sonda özlərinə yeganə dost şey­tanı tapırlar.