II. cy gç lín, gç d¸n l¹ng Cy mì
|
|  Yüklə 0.68 Mb.
|
Tµi liÖu tham kh¶o
C©y muång ®en Tªn kh¸c: muång Xiªm. Tªn khoa häc: Cassia siamea Lamark. Hä: Vang - Caesalpiniaceae. 1. M« t¶ h×nh th¸i Muång ®en loµi c©y gç lín, chiÒu cao ®¹t 20 - 25m, ®êng kÝnh ®¹t 50 -60 cm. Th©n h×nh trô, vÆn xo¾n, ph©n cµnh sím, lóc non cã l«ng mÞn. Vá x¸m, nøt nhá, n«ng, ®Òu ®Æn, thØnh tho¶ng t¹o thµnh mói do th©n vÆn. L¸ kÐp l«ng chim mét lÇn ch½n, mäc c¸ch, dµi 10 - 25 cm mang 20 - 40 l¸ phô, d¹ng h×nh ch÷ nhËt thu«n ®Òu 2 ®Çu, mµu xanh lôc, dµi 3-7cm, réng 1-2 cm. L¸ kÌm nhá, sím rông. Côm hoa d¹ng chïm, mäc th¼ng ë ®Çu cµnh, mang nhiÒu hoa mµu vµng. Hoa cã 5 c¸nh mµu vµng, h×nh trßn, dµy, kh«ng ®Òu nhau, cã l«ng mÞn ë ngoµi. C¸nh trµng mÒm, dÔ rông, cã mãng ng¾n. NhÞ cã 2 c¸i, më lç ë ®Ønh. BÇu thu«n dµi cã l«ng mÞn, vßi nh½n. Qu¶ dµi, hÑp, dÑt, th¼ng, mµu ®en, mÐp cã gê. Qu¶ dµi 20 - 30 cm, réng 1-2 cm, mang 20 - 30 h¹t. H¹t dÑt næi râ trªn vá qu¶, cøng, 1 kg cã 32.000 – 36.000 h¹t. 2. §Æc ®iÓm sinh th¸i Muång ®en ph©n bè ë Malaixia, In®«nªxia, Lµo, Campuchia vµ ViÖt Nam. ë ViÖt Nam thêng gÆp muång ®en c¸c tØnh Gia Lai, §¾k L¾k, Kon Tum...Muång ®en ph©n bè ë nh÷ng n¬i cã lîng ma b×nh qu©n hµng n¨m tõ 600 mm trë lªn, mét n¨m cã 2-3 th¸ng kh« h¹n (lîng ma díi 50mm/th¸ng) trë lªn vÉn sinh trëng ®îc, nhiÖt ®é b×nh qu©n n¨m tõ 20-26oC, nhiÖt ®é trung b×nh th¸ng l¹nh nhÊt kh«ng díi 15oC. Muång ®en lµ loµi c©y a s¸ng hoµn toµn. Muång ®en ph©n bè ë nh÷ng ®Êt feralit ®á vµng ph¸t triÓn trªn bazan, poocphia, phiÕn th¹ch mica, ®¸ v«i cã thµnh phÇn c¬ giíi c¸t pha ®Õn thÞt nhÑ. Muång ®en sèng ®îc n¬i ®Êt xÊu, nhng c©y c»n cçi, thÊp nhá, ph©n cµnh sím, th©n cµnh cong queo. Muång ®en mäc thµnh quÇn thô trong rõng thø sinh ë ®é cao díi 1200m, chóng thêng chiÕm tÇng trªn hoÆc r×a rõng. Muång ®en t¸i sinh tù nhiªn n¬i ®Êt trèng. Muång ®en lµ loµi c©y rông l¸ r¶i r¸c. Mïa hoa th¸ng 5-6 vµ qu¶ chÝn th¸ng 2-4. 3. C«ng dông Muång ®en dïng ®Ó trång rõng lÊy gç, trång rõng phßng hé, trång lµm c©y phï trî cho c©y c«ng nghiÖp (chÌ, cµ phª), trång c¶i t¹o ®Êt, trång c©y bãng m¸t. Gç ®îc dïng ®Ó ®ãng ®å trong gia ®×nh hoÆc lµm ®å mü nghÖ. Gç cã gi¸c vµ lâi ph©n biÖt, gi¸c mµu vµng nh¹t, lâi mµu n©u vµng ®Õn n©u ®en. Vßng sinh trëng râ rµng, thêng réng 4-6mm. M¹ch ®¬n vµ kÐp ng¾n ph©n t¸n, sè lîng m¹ch trªn 1mm2 Ýt, ®êng kÝnh m¹ch lín, trong m¹ch thêng cã thÓ nót hoÆc chÊt chøa cã mµu n©u ®en vµ tr¾ng. Tia gç nhá vµ hÑp, thêng cã c©u t¹o thµnh tÇng so le. M« mÒm dÝnh m¹ch h×nh c¸nh, h×nh c¸nh nèi tiÕp ph¸t triÓn thµnh nh÷ng d¶i réng hoÆc hÑp, liªn tôc hoÆc gi¸n ®o¹n, lÖch hoÆc lîn sãng. Sîi gç dµi trung b×nh vµ cã nh÷ng v¸ch ng¨n ngang. Gç cøng vµ nÆng, khèi lîng thÓ tÝch gç kh« 810kg/cm3. HÖ sè co rót thÓ tÝch 0,62. §iÓm b·o hßa thí gç 23%. Giíi h¹n bÒn khi nÐn däc thí 615kg/cm2, uèn tÜnh1520kg/cm2, søc chèng t¸ch 20kg/cm. HÖ sè uèn va ®Ëp 0,64. Gç muång ®en cã kh¶ n¨ng dïng trong nh÷ng kÕt cÊu chÞu lùc, chñ yÕu lµ trong x©y dùng vµ giao th«ng vËn t¶i. 4. §¸nh gi¸ rõng trång HiÖn tr¹ng trång rõng muång ®en: Tõ n¨m 1934, Maurand ®· thÝ nghiÖm trång rõng muång ®en. Nhng muång ®en ®îc sö dông nhiÒu trong viÖc trång lµm c©y che bãng cho cµ phª, chÌ vµ lµm c©y ch¾n giã cho c¸c loµi c©y c«ng nghiÖp kh¸c. Tõ khi (1995) ch¬ng tr×nh trång rõng 327, 661 ho¹t ®éng, muång ®en míi ®îc sö dông réng r·i ®Ó trång rõng. HiÖn nay cã 10.163 ha, trong ®ã cã 4.919 ha rõng thuÇn lo¹i, 5.244 ha rõng hçn lo¹i. Chñ yÕu rõng trång muång ®en tËp trung ë T©y Nguyªn, víi diÖn tÝch 4.892 ha víi c¸c vïng Kr«ng P¾c( §¾k L¾k), Di Linh ( L©m §ång), Cheo Reo (Kon Tum) vµ c¸c vïng kh¸c nh: §«ng Nam Bé 895 ha, B¾c Trung Bé 1.404 ha, T©y B¾c 743 ha. HiÖn nay cha cã quy tr×nh kü thuËt g©y trång rõng muång ®en. Nhng cã thÓ tãm t¾t kü thuËt g©y trång rõng muång ®en th«ng qua nh÷ng kÕt qu¶ thÝ nghiÖm, kinh nghiÖm trång rõng vµ c¸c t liÖu ®· cã nh sau: - Vïng g©y trång: Muång ®en cã thÓ trång hÇu kh¾p c¸c vïng sinh th¸i cña ViÖt Nam. Muång ®en cã thÓ chÞu ®ùng ®îc trªn c¸c lo¹i ®Êt, kÓ c¶ ®Êt c¸t ven biÓn. Tïy theo môc ®Ých g©y trång: trång rõng lÊy gç, trång rõng ch¾n giã, trång lµm c©y che bãng, trång c©y phong c¶nh, trång rõng phßng hé ®· cã c¸c ph¬ng ph¸p bè trÝ cù ly, mËt ®é kh¸c nhau. C¸c tØnh tõ B¾c ®Ìo H¶i V©n trë ra, trång trªn ®Êt xÊu, muång ®en thÊp nhá, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt gç kÐm. Thêng sö dông muång ®en ®Ó trång c©y che bãng hoÆc trång lµm c©y bãng m¸t, do ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai kh¸ h¬n, c©y sinh trëng kh¸ h¬n. - Gièng: Muång ®en trång 4-5 tuæi ®· cã hoa qu¶. Song chØ thu h¸i ë nh÷ng l©m phÇn cã tõ 8 tuæi trë lªn. Thêi gian thu h¸i qu¶: qu¶ chÝn vµ thu h¸i vµo th¸ng 2 - 4. Khi qu¶ chÝn, vá qu¶ cã mµu n©u thÉm, h¹t ®en bãng, cøng. Qu¶ thu h¸i vÒ ñ qu¶ 2-3 ngµy cho qu¶ chÝn ®Òu. Hµng ngµy xíi ®¶o mét lÇn. Khi qu¶ chÝn ®Òu, ®em ph¬i díi n¾ng nhÑ 3 - 4 n¾ng. Hµng ngµy thu h¹t, sau hong kh« ë n¬i r©m m¸t 3 - 4 ngµy. Khi h¹t kh« cho vµo chum v¹i ®Ó b¶o qu¶n. - Xö lý h¹t vµ t¹o c©y con: H¹t ng©m trong níc Êm 30 -60 giê, ñ 2 -3 ngµy. H¹t nøt nanh, cÊy vµo bÇu. Tiªu chuÈn c©y con: cã 75- 90 ngµy tuæi, chiÒu cao 25 -30 cm, Do = 0,4-0,6 cm. Trång trªn ®Êt rõng c©y bôi hay ®Êt trèng träc ®Òu ®îc. Mét sè n¬i ®· trång rõng muång ®en thuÇn loµi vµ hçn loµi. + Trång muång ®en thuÇn loµi: Trång mËt ®é 1600 - 2000 c©y/ha. DiÖn tÝch rõng muång ®en thuÇn lo¹i ®îc trång nhiÒu ë T©y Nguyªn. + Trång muång ®en hçn loµi: Tû lÖ hçn loµi 50% hoÆc 30% muång ®en, cßn l¹i lµ keo hoÆc b¹ch ®µn. Khi trång muång ®en hçn lo¹i víi tû lÖ 30%, th× bè trÝ 2 hµng muång ®en, tiÕp theo 3 hµng keo. Cù ly hµng 3 m, cù ly c©y 2 m. BiÓu1: T×nh h×nh sinh trëng rõng trång muång ®en ë c¸c vïng (KÕt qu¶ kiÓm kª rõng 1999).
Ký hiÖu trong biÓu 1: S: diÖn tÝch (ha); M: tr÷ lîng; M/ha: tr÷ lîng gç trªn 1 ha. B¶ng trªn cho thÊy trång muång ®en ë §¾k L¾k ë tuæi 6vµ tuæi 9 cã tr÷ lîng 94 m3/ha vµ 78,6 m3 / ha, cã thÓ thÊy muång ®en cã n¨ng suÊt trung b×nh (8,6 m3/ha/n¨m ®Õn 15,6 m3/ha/n¨m. Nhng trång rõng muång ®en thuÇn loµi ë Gia Lai n¨ng suÊt qu¸ thÊp. Rõng hçn loµi muång ®en víi c¸c loµi c©y kh¸c n¨ng suÊt cµng thÊp h¬n. T¹i Ekmat, thÞ x· Bu«n Ma Thuét, cã 5 ha muång ®en, mËt ®é hiÖn t¹i 210 c©y /ha.Trång trªn ®Êt ®á bazan. Trång n¨m 1970, ®o ®Õm th¸ng 5/2000. ChiÒu cao b×nh qu©n cña muång ®en 17,34m, D1,3 b×nh qu©n 33,1 cm, tr÷ lîng: 133,4 m3/ha, lîng t¨ng trëng b×nh qu©n 4,46 m3/ha/n¨m. Qu¸ tr×nh ch¨m sãc muång ®en ®· chÆt tØa ®Õn 82% sè c©y trång ban ®Çu (1660 c©y/ha). T¹i l©m trêng Kr«ng B¸ch, rõng muång ®en trång 1997 trªn ®Êt n©u ®á, ®o n¨m 2000. MËt ®é hiÖn cßn 900 c©y/ha. §êng kÝnh b×nh qu©n 16,3 cm; chiÒu cao b×nh qu©n 14,3. T¨ng trëng b×nh qu©n D = 4,07 cm/n¨m; h =3,5 m/n¨m. Tr÷ lîng 125,1 m3/ha. Tuy tr÷ lîng cao, song chÊt lîng gç (h×nh th©n c©y xÊu, cong queo, cã sù ph©n ho¸ ®êng kÝnh rÊt lín). Theo yªu cÇu trång rõng ®Ó lÊy gç, rõng muång ®en ®· trång kh«ng ®¸p øng yªu cÇu, v× h×nh d¹ng c©y xÊu, tû lÖ sö dông gç thÊp. Mét sè n¬i kh¸c, rõng muång ®en 10 tuæi cã lîng sinh trëng b×nh qu©n vÒ ®êng kÝnh t¬ng ®èi nhanh (§øc LËp cã D=1,89 cm/n¨m; h=1,77 m/n¨m; Kr«ng Ana cã D= 2,9cm/n¨m, H= 2,3 m/n¨m; Pleiku D = 0,96 cm/n¨m, H = 0,8 m/n¨m; Dakt« cã D= 1,2 cm/n¨m, H = 1,15 m/n¨m) (TrÇn V¨n Con, 2001). Muång ®en trång thuÇn loµi n¨m 1995 ë Xu©n Léc- §ång Nai, n¨m 2000 mËt ®é cßn 830 c©y/ha cã Dbq = 7,29 cm; Hbq=6,47 m; T¨ng trëng Dbq/n¨m = 1,32 cm/n¨m; h bq/n¨m = 1,08 m/n¨m. Muång ®en trång xen ®iÒu vµ keo l¸ trµm, trång n¨m 1986, mËt ®é hiÖn cßn 200 c©y/ha ( n¨m 2000), cã Dbq = 8,91 cm; Hbq = 6,91 cm; T¨ng trëng Dbq/n¨m =1,78 cm/n¨m; Hbq/n¨m =1,38 m/n¨m (B¸o c¸o ®iÒu tra ®¸nh gi¸ rõng trång, TT KHSX L©m nghiÖp §«ng Nam Bé, 2001). NÕu c¨n cø chØ tiªu sinh trëng ®êng kÝnh vµ chiÒu cao cña muång ®en trång trªn c¸c lËp ®Þa ë c¸c vïng T©y Nguyªn vµ §«ng Nam Bé cã thÓ thÊy r»ng ®©y lµ loµi c©y gç cã tèc ®é sinh trëng t¬ng ®èi nhanh. Nhng khi trång trªn ®Êt bazan tho¸i hãa ë xung quanh Pleiku, muång ®en sinh trëng chËm, tû lÖ sèng thÊp. Khi ®¸nh gi¸ chÊt lîng l©m phÇn, th× h×nh d¹ng th©n c©y gç rÊt cã ý nghÜa. Rõng muång ®en trång cã sù ph©n hãa rÊt lín vÒ ®êng kÝnh , h×nh th©n cong queo lµm gi¶m gi¸ trÞ s¶n phÈm.
Muång ®en trång ë c¸c vïng T©y Nguyªn, §«ng Nam Bé sinh trëng kh¸. C¸c tØnh ë phÝa B¾c ®Ìo H¶i V©n sinh trëng chËm h¬n. Muång ®en trång rõng thuÇn lo¹i trªn ®Êt trung b×nh trë lªn n¨ng suÊt ®¹t 10 m3/ha/n¨m. Tuy nhiªn h×nh th©n xÊu, gi¸ trÞ sö dông bÞ h¹n chÕ. Lµ loµi c©y thÝch hîp lµm c©y che bãng cho c¸c loµi c©y c«ng nghiÖp: cµ phª, chÌ. Víi c¸c ®Æc tÝnh sinh trëng nhanh, cã t¸c dông c¶i t¹o ®Êt rÊt thÝch hîp cho viÖc trång c©y che bãng. Song trªn ®Êt xÊu sinh trëng kÐm h¬n keo l¸ trµm, keo tai tîng. Kh«ng nªn trång muång ®en trªn ®Êt xÊu ®Ó s¶n xuÊt gç. §iÒu nµy còng trïng hîp víi viÖc TrÇn V¨n Con (2001) kh«ng chän muång ®en vµo nhãm c©y trång rõng s¶n xuÊt ë B¾c T©y Nguyªn. Ngµnh l©m nghiÖp Kon Tum, Gia Lai vµ §¾k L¾k chän muång ®en ®Ó trång rõng phßng hé. Cã thÓ trång muång ®en nh mét loµi c©y tiªn phong trong c¸c gi¶i rõng phßng hé ë c¸c vïng ®Êt dèc hoÆc phßng hé vïng c¸t ven biÓn.
| |||||||||||||||||||||||||||||