Tµi liÖu tham kh¶o -
TrÇn Quang ViÖt (1994). C©y Paulownia fortunei ë ViÖt Nam.
-
TrÇn Quang ViÖt, Vâ V¨n CÇn, TrÞnh Kh¾c Mêi (12/1995). G©y trång c©y h«ng ë ViÖt Nam.
-
TrÇn Quang ViÖt (19981). S¬ kÕt ®Ò tµi “Nghiªn cøu bæ sung biÖn ph¸p kü thuËt vµ ph¬ng thøc g©y trång c©y h«ng”.
-
Chinese Academy of forestry (1995) Paulownia cultivation and utilization.
-
Jing, J.P 2000. Paulownia Cultivation. Chinese forestry Press.
-
Zang Huaxin 2000. Paulownia Breeding, Cultivation, Utilization and extension in China.
-
Zhu, Z.H. et al. 1991. Intergrated Efficacy and Optimal Models of Paulownia crop intercroppning. Paulownia anf agroforestry, (1)1-19.
-
NguyÔn ThÞ Kim H¬ng 2000. Gãp phÇn nghiªn cøu kü thuËt g©y trång c©y h«ng ë Gia Lai.
Huûnh
Tªn khoa häc: Tarrietia javannica Kost
Hä: Tr«m - Sterculiaceae
1. M« t¶ h×nh th¸i
C©y gç lín cao tíi 30m. Th©n trßn th¼ng, gèc cã b¹nh vÌ nhá, vá mµu tr¾ng b¹c, cã nhùa tr¾ng trong, ®êng kÝnh ngang ngùc cã thÓ ®¹t tíi 1m.
L¸ kÐp ch©n vÞt gåm 3- 5 l¸ chÐt, mÆt trªn nh½n, mÆt díi phñ l«ng tr¾ng b¹c, réng tõ 4- 8cm, dµi 12- 17cm.
Hoa nhá ®¬n tÝnh cïng gèc, xÕp thµnh hoa tù viªn chïy mäc ë n¸ch l¸ ®Çu cµnh. Hoa c¸i kh«ng cã trµng, hoa ®ùc cã 10 nhÞ.
Qu¶ h×nh cÇu dÑt, ®êng kÝnh tõ 1- 1,2 cm, c¸nh qu¶ dµi tõ 6- 8cm, réng 1,5- 3cm. Cã mét h¹t.
Mïa hoa vµo th¸ng 1- 2, qu¶ chÝn vµo th¸ng 6- 8.
2. §Æc ®iÓm sinh th¸i
-
§iÒu kiÖn khÝ hËu: Huûnh ph©n bè vµ sinh trëng ë c¸c vïng cã c¸c ®Æc ®iÓm sau:
- Lîng ma b×nh qu©n n¨m tõ 1800 mm- 2400 mm.
- NhiÖt ®é b×nh qu©n n¨m: 23- 250C.
- Èm ®é t¬ng ®èi trung b×nh n¨m: 80- 85%.
- Ma tËp trung vµo mïa hÌ: th¸ng 6- 8.
Huûnh sinh trëng tèt trªn c¸c lo¹i ®Êt feralit vµng nh¹t ph¸t triÓn trªn ®¸ mÑ m¾c ma axÝt hoÆc sa phiÕn th¹ch, ®Êt cßn Èm, s©u, tèt, tho¸t níc, hµm lîng mïn tõ 1,5- 3%, ®é pHH2O tõ 5,5- 6,5.
Huûnh ph©n bè réng r·i trªn c¸c rõng nguyªn sinh vµ rõng thø sinh, ®Æc biÖt tËp trung ë Qu¶ng B×nh víi c¸c loµi: lim xanh, trêng t¸u, kh¸o, m¸u chã, v.v... Trong rõng huûnh thêng cïng víi c¸c loµi lim xanh, t¸u, trêng t¹o thµnh tÇng u thÕ sinh th¸i.
-
Trªn thÕ giíi: Theo tµi liÖu cña Paul Maurant (1965) th× huûnh ph©n bè ë Lµo, Campuchia vµ mét sè níc §«ng Nam ¸.
-
ë ViÖt Nam: huûnh ph©n bè tõ §Ìo Ngang trë vµo tíi §ång Nai, S«ng BÐ cò vµ cßn gÆp c¶ ë Phó Quèc (Kiªn Giang). §Æc biÖt tËp trung ë Qu¶ng B×nh (cã thÓ coi huûnh lµ c©y ®Æc h÷u cña Qu¶ng B×nh).
3. C«ng dông
Gç cã gi¸c lâi ph©n biÖt, gi¸c cã mÇu h«ng nh¹t, lâi cã mÇu hång x¸m. Vßng sinh trëng râ, thêng réng 4-6mm, cã khi réng tíi 11mm. M¹ch ®¬n vµ m¹ch kÐp ph©n t¸n, thêng cã 2 cì ®êng kÝnh m¹ch lín vµ m¹ch nhá ph©n biÖt, sè lîng m¹ch trªn 1mm2 Ýt. Tia gç cã 2 ®é réng kh¸c biÖt, cã cÊu t¹o tÇng so le. M« mÒm ph©n t¸n vµ tô hîp, mÇu m« mÒm gièng hÖt mÆt gç. Sîi gç cïng nh÷ng tia nhá cã cÊu t¹o tÇng. Gç cøng trung b×nh vµ nÆng trung b×nh, khèi lîng thÓ tÝch gç kh« 640kg/m3. HÖ sè co rót thÓ tÝch 0,45. §iÓm b·o hoµ thí gç 26%. Giíi h¹n bÒn khi nÐn däc thí 612kg/cm2, uèn tÜnh 1480kg/cm2. HÖ sè co rót va ®Ëp 1,10. Gç huûnh cã nhiÒu u ®iÓm ®¸p øng cho yªu cÇu cña gç dïng ®Ó tÇu thuyÒn, cã thÓ dïng trong kÕt cÊu chÞu lùc, chñ yÕu lµ trong ®å méc, giao th«ng vËn t¶i vµ x©y dùng; dïng lµm nh÷ng cÇu kÞªn cÇn chÞu ®ùng va ch¹m vµ rung ®éng.
4. §¸nh gi¸ rõng trång
Huûnh ®îc coi lµ mét trong nh÷ng c©y b¶n ®Þa chñ yÕu trong c«ng t¸c trång rõng ë Nam Trung Bé, ®Æc biÖt ë Qu¶ng B×nh.
Sau gi¶i phãng miÒn Nam 1975, huûnh ®· ®îc ®a vµo trång rõng ë §«ng Hµ (Qu¶ng TrÞ) vµ ë Qu¶ng Nam cïng víi keo l¸ trµm. Cho ®Õn nay m« h×nh trång rõng huûnh kh«ng cßn nhiÒu, ®a phÇn ®· bÞ ph¸ hñy, víi nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n sau:
a) Chän lËp ®Þa kh«ng ®óng: VÝ dô nh ë L©m trêng Khe Gi÷a (Qu¶ng B×nh) ®· ®a huûnh lªn trång ngay trªn ®Êt trèng ®åi träc, víi cá tranh, chÝt, chÌ vÌ trong khi ®Æc ®iÓm sinh th¸i cña loµi huûnh lµ ë ®Êt Èm, s©u, tèt, tho¸t níc vµ cÇn mét ®é tµn che nhÑ 30- 50% trong giai ®o¹n sinh trëng ban ®Çu.
b) Tiªu chuÈn c©y con ®em trång rõng: C©y con ®em trång qu¸ thÊp ( tõ 30- 40cm) kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh dinh dìng, níc víi c¸c loµi cá d¹i (cá tranh, chÝt, chÌ vÌ, v.v...). NhiÒu n¬i trång rõng b»ng c©y “rai” (trång b»ng c¸ch bøng c©y huûnh t¸i sinh tù nhiªn ë trong rõng). C©y con kh«ng ®¹t tiªu chuÈn h×nh th©n còng nh chiÒu cao cÇn thiÕt ban ®Çu.
c) Kh«ng ch¨m sãc liªn tôc: Th«ng thêng chØ ch¨m sãc rõng trång 3 n¨m ®Çu, sau ®ã bá hãa. NhiÒu n¬i huûnh trång ®· cao tíi 3- 4m, nhng do bÞ cá tranh, chÝt, chÌ vÌ, c©y bôi x©m lÊn nªn huûnh sinh trëng kÐm dÇn.
d) §Þnh híng chiÕn lîc ph¸t triÓn L©m nghiÖp kh«ng thèng nhÊt: NhiÒu n¬i chÆt ph¸ rõng huûnh (kÓ c¶ rõng phôc håi lÉn rõng trång) ®Ó trång th«ng hoÆc cµ phª.
HiÖn nay cã thÓ coi vïng Long §¹i (Qu¶ng B×nh) lµ n¬i trång rõng huûnh thµnh c«ng h¬n c¶.
Nªn trång huûnh trªn ®Êt feralit vµng nh¹t ph¸t triÓn trªn sa th¹ch theo ph¬ng thøc c¶i t¹o theo b¨ng 15m – 30m hoÆc lµm giµu rõng thø sinh nghÌo kiÖt. Kh«n g nªn trång theo ph¬ng thøc n«ng l©m kÕt hîp.
KÕt qu¶ x©y dùng m« h×nh t¹i mét sè vïng sinh th¸i
Ph¬ng thøc trång
|
Lµm giµu rõng theo r¹ch
|
C¶i t¹o theo b¨ng
|
Trång toµn diÖn
(Rõng c«ng nghiÖp)
|
Trång hçn giao víÝ
Keo l¸ trµm
|
Th«ng tin
Chung
|
*§Þa ®iÓm thu thËp.
*DiÖn tÝch ®¸nh gi¸
*ThiÕt kÕ kü thuËt.
|
Ba RÒn (Qu¶ng B×nh)
2 ha/150 ha
R¹ch më 5m, chõa 10m
N/ha = 222C (3 x 15m)
|
Ba RÒn (Qu¶ng B×nh)
3 ha
B¨ng trång 30m,chõa 30m
N/ha = 600C (4 x 4m)
|
Ba RÒn (Qu¶ng B×nh)
3ha
N/ha = 1100C (3 x 3m)
|
Khe Gi÷a (Qu¶ng B×nh)
2 ha/56 ha
N/ha = 1100C (3 x 3m)
(1 Huûnh + 1 Keo)
|
LËp
§Þa
|
*KhÝ hËu:
-Lîng ma b×nh qu©n n¨m
-T0 b×nh qu©n n¨m.
*Thæ nhìng:
-Lo¹i ®Êt.
-§é s©u tÇng ®Êt (cm).
-§é chua thñy ph©n.
-Hµm lîng mïn (%).
*Th¶m rõng tríc khi t¸c ®éng.
|
2200- 2400 mm
22- 250C
Fe vµng nh¹t trªn sa th¹ch
50
5,5- 6,5
1,5- 3%
Rõng thø sinh nghÌo kiÖt
|
2200- 2400 mm
22- 250C
Fe vµng trªn sa th¹ch
50
5,5- 6,5
1,5- 3%
Rõng thø sinh nghÌo kiÖt
|
2000- 2200 mm
22- 250C
Fe vµng nh¹t trªn sa th¹ch
50
5,5- 6,5
1,5- 3%
§åi cá tranh + nøa tÐp
+ c©y bôi
|
2200- 2400 mm
22- 250C
Fe vµng nh¹t trªn sa th¹ch
50
5,5- 6,5
1,5- 3%
§Êt trèng + tr¶ng cá
tr¶ng c©y bôi
|
T¨ng
Trëng
|
*Tuæi.
*.
*H (m).
*.
*D(cm).
|
13
16,2
1,25
15,34
1,18
|
16
18,89
1,18
19,36
1,21
|
16
17,76
1,11
18,08
1,13
|
16
18,08
1,13
18,41
1,15
|
NhËn
XÐt vÒ
|
KÕt qu¶ vµ triÓn väng
|
Rõng ®· khÐp t¸n nhng bÞ ph©n cÊp lín do kh«ng më t¸n kÞp thêi. NhiÒu kh¶ n¨ng thµnh c«ng nÕu nh ch¨m sãc liªn tôc 7- 10 n¨m.
|
Rõng ®· khÐp t¸n nhng c©y bÞ ph©n cÊp lín do kh«ng tiÕn hµnh tØa tha rõng trång. Kh¶ n¨ng thµnh c«ng rÊt lín.
|
Rõng non ®· khÐp t¸n nhng sinh trëng ë møc trung b×nh, rõng cha qua tØa tha, t¹o h×nh th©n nªn c©y ph©n cµnh thÊp
|
Rõng non ®· khÐp t¸n, sinh trëng ë møc trung b×nh, rõng cha qua tØa tha, lo¹i bá Keo l¸ trµm nªn kh«ng thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh sinh trëng cña huûnh.
|
5. KhuyÕn nghÞ
Huûnh lµ c©y sinh trëng t¬ng ®èi nhanh, nguån gièng nhiÒu vµ t¬ng ®èi æn ®Þnh (c©y ra hoa hµng n¨m). Thêi gian cÊt tr÷ h¹t gièng cã thÓ kÐo dµi 2- 3 th¸ng.
MÆt kh¸c huûnh lµ c©y dÔ trång (cã thÓ trång b»ng rÔ trÇn, hoÆc stum, hoÆc ®¸nh c©y “rai” trong rõng vÒ trång) nªn c¸c kÕ ho¹ch trång rõng huûnh sÏ kh«ng gÆp khã kh¨n vÒ nguån cung cÊp gièng vµ c©y con.
C¸c kÕt qu¶ nh©n hom sinh dìng cña ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp cho thÊy tû lÖ ra rÔ cña huûnh t¬ng ®èi cao 75%. KÕt qu¶ nµy më ra mét triÓn väng rÊt lín t¹o nguån gièng c©y con cho trång rõng nh÷ng n¨m tíi.
Huûnh sinh trëng vµ ph¸t triÓn thuËn lîi trªn ®Êt feralit ph¸t triÓn trªn ®¸ m¸c ma a xÝt, sa, phiÕn th¹ch,... tÇng ®Êt s©u Èm, nhiÒu dinh dìng, bëi vËy trång huûnh trªn c¸c d¹ng thùc b× lµ rõng thø sinh nghÌo kiÖt.
TiÕn hµnh trång rõng huûnh ngay sau khai th¸c sÏ rÊt hiÖu qu¶. Kh«ng nªn g©y trång huûnh ë nhãm d¹ng lËp ®Þa ®Êt trèng ®åi träc.
-
Mïa vô thu h¸i: Thu h¸i vµo th¸ng 7- 8 khi vá qu¶ chuyÓn tõ mµu xanh sang mµu c¸nh d¸n. Thu h¸i xong ph¶i gieo ¬m ngay trªn c¸c luèng nh ®èi víi mét sè c©y l¸ réng kh¸c, sau ®ã míi cÊy vµo bÇu P.E (15- 20cm).
-
T¹o c©y con: C©y con ®îc ch¨m sãc trong vên ¬m nh c¸c loµi c©y l¸ réng kh¸c, giai ®o¹n ®Çu cÇn che bãng 50%. Tríc khi ®em trång kho¶ng 3 th¸ng nªn më dÇn dµn che ®Ó t¨ng tÝnh thÝch øng cña c©y ¬m. Tríc khi trång 1 th¸ng, luèng ¬m c©y nªn ®Ó trèng hoµn toµn vµ gi¶m lîng níc tíi.
-
Ph¬ng ph¸p trång: Huûnh cã thÓ trång rÔ trÇn hoÆc bÇu (sÏ ®¶m b¶o tû lÖ sèng cao h¬n) theo c¸c ph¬ng thøc sau: lµm giµu rõng theo ®¸m, c¶i t¹o theo b¨ng hoÆc trång ®¹i trµ theo kiÓu trång c«ng nghiÖp. §iÒu cÇn lu ý lµ kh«ng nªn trång qu¸ dµy nh lµ ë mét sè n¬i mµ mËt ®é ban ®Çu còng lµ mËt ®é cuèi cïng, kh«ng qua tØa tha.
N/ha = 2500 c©y (2 x 2m).
N/ha = 1700 c©y (2 x 3m).
-
Ch¨m sãc b¶o vÖ rõng trång
Ch¨m sãc liªn tôc tõ 5- 7 n¨m ®Õn khi rõng non ®· khÐp t¸n. Thêi kú ®Çu huûnh míi trång cÇn che bãng nhÑ sau ®ã lín dÇn chuyÓn sang a s¸ng vµ a s¸ng hoµn toµn. V× vËy qu¸ tr×nh ch¨m sãc ph¶i ®¶m b¶o sao cho huûnh khi cßn nhá kh«ng bÞ ph¬i n¾ng hoµn toµn vµ còng kh«ng bÞ che bãng qu¸ møc.
- N¨m thø 1- 3: (2 lÇn trong n¨m tríc vµ cuèi mïa ma). C«ng viÖc chñ yÕu lµ lµm cá, vun gèc, xíi v¸ng vµ ph¸t luçng d©y leo.
- N¨m thø 4- 6: Më t¸n, t¹o h×nh th©n.
- N¨m thø 7: TØa tha, ®iÒu tiÕt mËt ®é, t¹o kh«ng gian dinh dìng phï hîp víi c©y trång.
Tµi liÖu tham kh¶o
-
NguyÔn Xu©n Qu¸t 1996. Gãp phÇn t×m chän c©y b¶n ®Þa chÊt lîng cao ®Ó trång rõng ë ViÖt Nam. TTKHKT L©m NghiÖp. 2/1996.
-
Vô KHCN- Bé L©m NghiÖp 1994. Kü thuËt trång mét sè loµi c©y rõng. Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp, Hµ Néi.
-
ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch rõng 1986. C©y rõng ViÖt Nam. Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp, Hµ Néi.
C©y lâi thä
Tªn khoa häc: Gmelina arborea Roxb
Hä TÕch: Verbenaceae
1. M« t¶ h×nh th¸i
Lâi thä lµ loµi c©y gç trung b×nh, chiÒu cao ®¹t tíi 30m, ®êng kÝnh ngang ngùc ®¹t tíi 40 -50 cm. Vá nh½n cã b× khæng næi râ. Vá mµu vµng nh¹t khi non, khi giµ cã mµu x¸m nh¹t, bong m¶ng.
L¸ ®¬n, mäc ®èi, h×nh tr¸i xoan, ®u«i l¸ nhän. MÆt trªn mµu xanh thÉm, mÆt díi mµu x¸m b¹c, cã 3 g©n gèc, g©n bªn 3-4 ®«i næi râ ë mÆt díi l¸.
Hoa mäc thµnh chïm cã phñ nhiÒu l«ng mµu vµng nh¹t. Hoa to cã l¸ b¾c h×nh tuyÕn. C¸nh hoa mµu vµng. Qu¶ h×nh tr¸i xoan, ®êng kÝnh 1,5 -2 cm, cã 1- 2 h¹t.
2. §Æc ®iÓm sinh th¸i
Lâi thä ph©n bè tù nhiªn ë nhiÒu níc trong vïng §«ng Nam ¸: India, Pakistan, Bangladesh, Myanmar, Sri Lanca, Th¸i Lan, Lµo, C¨mpuchia, ViÖt Nam, Trung Quèc. Lâi thä ë ViÖt Nam ph©n bè r¶i r¸c trong rõng c©y l¸ réng vµ nöa rông l¸ ë c¸c tØnh trung du vµ miÒn nói phÝa B¾c cho tíi T©y Nguyªn. Chóng mäc lÉn víi c¸c loµi giÎ, chÑo, tr¸m, v¹ng... Ph©n bè c¸c vïng cã ®é cao tõ 700 m trë xuèng.
-
Lâi thä thÝch hîp víi vïng cã lîng ma 1100mm- 2500 mm/n¨m. Mét n¨m cã kh«ng qu¸ 3 -4 th¸ng kh« h¹n.
-
Lâi thä thÝch hîp víi nh÷ng vïng cã nhiÖt ®é trung b×nh hµng n¨m trong kho¶ng 20 -240C.
- §©y lµ loµi c©y a s¸ng hoµn toµn.
- Lâi thä sèng trªn c¸c lo¹i ®Êt feralit n©u ®á, n©u x¸m, kh«ng chua, giµu mïn.
Lâi thä rông l¸ vµo th¸ng 2-3. Khi rông hÕt l¸ ®ång thêi lâi thä ra hoa vµ l¸ míi. Qu¶ chÝn vµo th¸ng 5 -7.
3. C«ng dông
Gç lâi thä mµu tr¾ng, gi¸c lâi Ýt ph©n biÖt, tû träng d =0,698, mÞn, mÒm dÔ gia c«ng. Gç dïng ®Ó ®ãng ®å dïng trong nhµ, dông cô ©m nh¹c, gç diªm, bao b×... Dïng lµm gç bãc, gç lµm nguyªn liÖu giÊy. Lâi thä dïng ®Ó trång thµnh rõng c«ng nghiÖp ë nh÷ng ®iÒu kiÖn lËp ®Þa thÝch hîp. HoÆc trång ph©n t¸n còng ®¹t hiÖu qu¶ cao. HoÆc dïng ®Ó trång rõng trªn ®Êt tho¸i hãa. §©y lµ mét trong nh÷ng loµi c©y gç mäc nhanh, gç cã nhiÒu u ®iÓm cã thÓ ph¸t triÓn trªn c¸c vïng thÝch hîp. Qu¶ vµ vá qu¶ dïng lµm thuèc ®iÒu trÞ mét sè bÖnh (Trimen,1895; Wagman, 1982). L¸ non vµ rÔ còng cã gi¸ trÞ lµm thuèc (Burkhill,1935). L¸ cã tiÒm n¨ng s¶n xuÊt thuèc (apigemin, luteolin, quercetagenin); rÔ s¶n xuÊt gmelioceryl alcohol vµ gç cho lignins.
4. §¸nh gi¸ rõng trång
Lâi thä trong tù nhiªn Ýt khi sèng thµnh tõng quÇn thô thuÇn loµi. Nhng rõng trång thuÇn loµi sinh trëng tèt. Lµ loµi c©y tiªn phong, a s¸ng, nhng cã thÓ chÞu bãng nhÑ. Chóng thêng t¸i sinh ë nh÷ng lç trèng lín trong rõng, cã thÓ chÞu h¹n vµ s¬ng gi¸. Nhng c©y con dÔ bÞ chÕt trong ®iÒu kiÖn ®ã. Sinh trëng cña lâi thä cã thÓ bÞ gi¶m sót khi gÆp vµi mïa h¹n h¸n. T¸i sinh h¹t m¹nh. Kh¶ n¨ng n¶y chåi tèt.
Lâi thä ®îc g©y trång rõng ë: Bangladesh, Brunei Darussalam, C¨mpuchia, Trung Quèc (§µi Loan, V©n Nam); India: Andhra Pradesh; Assam; Delhi ; Kerala ; Madhya Pradesh, Utta Pradesh; West Bengal; Indonesia; Malaysia; Myramar, Nepal; Pakistan; Philippines, Singapore, Sri Lanka, Th¸i Lan, ViÖt Nam; Cote di Voire, Ghana, Kenia, Nigeria, Rwanda; Sierra Leone; South Africa, Tanzania, Uganda, Brazil; Fiji; Papua New Guinea, Solomon Islands.
Nh÷ng ®iÓm chÝnh vÒ kü thuËt g©y trång rõng lâi thä nh sau:
Lâi thä ®¬c trång b»ng c©y con, th©n côt, c©y hom. Träng lîng h¹t t¬i cã kho¶ng 1300 -1500 h¹t/kg. H¹t t¬i tû lÖ n¶y mÇm ®¹t 90%.
L©m phÇn lâi thä 4-7 tuæi ®· cã qu¶ vµ cã h¹t. Qu¶ chÝn tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 7. Khi qu¶ chÝn, vá qu¶ cã mµu vµng vµ rông xuèng gèc. Thu nhÆt qu¶ chÝn, x¸t s¹ch vá qu¶ ®Ó lÊy h¹t. H¹t cã thÓ cÊt tr÷ hoÆc gieo ngay.
Sau 7 -15 ngµy h¹t n¶y mÇm. NÕu h¹t ®· b¶o qu¶n cÇn ng©m trong níc l· 24 giê, sau ®ã ñ cho h¹t n¶y mÇm. H¹t n¶y mÇm, ®em gieo vµo bÇu. C©y con 2 - 2,5 th¸ng tuæi, chiÒu cao 30 -40 cm, ®êng kÝnh gèc 0,5 -0,6 cm cã thÓ ®em trång.
Khi gièng ®· ®îc chän läc, lâi thä ®îc nh©n gièng b»ng hom cã sö dông c¸c chÊt kÝch thÝch ra rÔ. Thêng sö dông IBA vµ NAA theo c¸c tû lÖ kh¸c nhau tïy theo mïa.
C¸c níc trång rõng lâi thä thêng sö dông c©y con b»ng hom lÊy tõ c©y mÑ ®· ®îc tuyÓn chän.
Mét sè lý hãa tÝnh cña ®Êt ¶nh hëng rÊt râ tíi tû lÖ sèng vµ sinh trëng cña lâi thä. §Êt t¬i xèp, Ýt chua lâi thä sinh trëng kh¸. §Êt chua lâi thä sinh trëng kÐm.
Th«ng thêng trång rõng lâi thä lµ rõng thuÇn loµi. Tïy theo môc ®Ých g©y trång rõng kh¸c nhau, lâi thä ®îc trång c¸c mËt ®é thÝch hîp. §Ó lµm v¸n d¨m, s¶n xuÊt bét giÊy thêng trång theo cù ly 1,2 x1,2 m vµ 1,8 x1,8 m. §Ó lµm gç bãc, gç xÎ trång theo cù ly 3x3 m. Lâi thä lµ loµi a s¸ng, khi lµm ®Êt ®Ó trång rõng lâi thä cÇn lµm s¹ch thùc b×. Trång lâi thä cã thÓ kÕt hîp trång c©y n«ng nghiÖp nh ng«, ®ç vµ cã thÓ trång xen c¶ s¾n.
Thêng ch¨m sãc, vun xíi gèc vµ ph¸t dän c©y x©m lÊn cho lâi thä trong 3 n¨m ®Çu, khi rõng lâi thä cha khÐp t¸n.
Trång lâi thä b»ng c©y con th©n côt, thêng ph¶i tØa chåi. TØa tha lµ mét kh©u quan träng trong viÖc nu«i dìng rõng trång. Khi trång rõng lâi thä ®Ó s¶n xuÊt gç bãc, gç xÎ cÇn tiÕn hµnh tØa tha. Cêng ®é, tuæi, sè lÇn tØa tha tïy thuéc mËt ®é trång ban ®Çu vµ cÊp ®Êt. Trång lâi thä theo cù ly 2,2 x2,1 m vµ 3,7 x3,7m, tØa tha khi l©m phÇn cã chiÒu cao 6 -9 m (Fox, 1967).
Th«ng thêng tØa tha khi rõng lâi thä 3 -4 tuæi. Tuæi 9 ®Ó mËt ®é 740 c©y/ha chiÒu cao l©m phÇn ®¹t 9 m. §Ó l¹i 125 c©y/ha khi l©m phÇn cã chiÒu cao 15 m. Brazil thêng gi÷ 900-950 c©y/ha vµ 800-1000 c©y/ha ë tuæi 5 cho lËp ®Þa tèt vµ xÊu. KFPL (Kolombangara Forest Products Limited) trång lâi thä cung cÊp gç xÎ, tuæi 2 tiÕn hµnh tØa tha ®Ó l¹i 500 c©y/ha. Tuæi 3 ®Ó l¹i 250 c©y/ha.
Gç d¨m víi chu kú kinh doanh 10 n¨m, tuæi 2 tØa tha ®Ó l¹i 500 c©y/ha (Graham Chaplin, 1993).
Lâi thä trång ®Ó s¶n xuÊt gç xÎ khai th¸c ë tuæi 15 -20 ®îc 250 -359 m3/ha víi 200 -300 c©y/ha (FD, 1993). Lâi thä s¶n xuÊt gç d¨m víi chu kú 5 n¨m s¶n lîng 200 m3/ha víi mËt ®é 800 c©y/ha.
Lâi thä lµ loµi c©y mäc nhanh, gç rÊt ®îc a chuéng trong chÕ biÕn c«ng nghiÖp. RÊt nhiÒu níc trong vïng vµ trªn thÕ giíi ®· g©y trång rõng lâi thä cã n¨ng suÊt cao. ViÖt Nam ®· nghiªn cøu g©y trång rõng lâi thä cã kÕt qu¶.
N¨m 1983 lâi thä ®îc trång thÝ nghiÖm ë NghÜa §µn, NghÖ An. §Êt trång lâi thä lµ ®Êt rõng nghÌo, ®· bÞ chÆt hÕt c©y gç cã gi¸ trÞ, chØ cßn c¸c loµi c©y kÐm gi¸ trÞ kinh tÕ. TiÕn hµnh ph¸t dän toµn bé. §Êt Feralit vµng ®á ph¸t triÓn trªn phiÕn th¹ch mµu tÝm, ®é dµy tÇng ®Êt mÆt 40 -50 cm, cã ®é pH = 4 -5, hµm lîng mïn lµ 2%. §Êt cßn t¬i xèp.
Trång b»ng c©y hom. MËt ®é trång ban ®Çu lµ 1100 c©y/ha. §Õn n¨m thø 3 rõng ®· khÐp t¸n, tiÕn hµnh tØa tha 30%, cßn l¹i 700 c©y/ha, cuèi tuæi 6 tØa tha lÇn 2 ®Ó l¹i 400 c©y/ha.
BiÓu 1: T×nh h×nh sinh trëng cña lâi thä trång ë NghÜa §µn
Tuæi
|
D1,3(cm)
|
ZD (cm)
|
H ( m)
|
ZH(m)
|
V (m3)
|
1
|
0,9
|
|
1,2
|
|
|
2
|
1,9
|
1,
|
3,5
|
2,3
|
|
3
|
5,8
|
3,9
|
5,2
|
1,7
|
|
4
|
9,6
|
3,8
|
8,7
|
3,5
|
|
5
|
13,4
|
3,8
|
11
|
2,3
|
25,2
|
6
|
16,5
|
3,1
|
13
|
2,0
|
50,0
|
7
|
19,7
|
3,2
|
15
|
2
|
101,16
|
8
|
23,5
|
3,8
|
16,8
|
1,8
|
87,6
|
9
|
26,2
|
2,7
|
18,7
|
1,9
|
183,6
|
10
|
28,5
|
2,3
|
20,5
|
1,8
|
223,6
|
B×nh qu©n n¨ng suÊt ®¹t 22 m3/ha /n¨m (tÝnh cho 400 c©y/ha) trªn « thÝ nghiÖm. Thö nghiÖm nµy cã tÝnh chÊt th¨m dß, nhng cho thÊy ®©y lµ mét loµi c©y rõng cã n¨ng suÊt khi trång rõng.
N¨m 1996 -2000, lâi thä ®îc nghiªn cøu t¬ng ®èi toµn diÖn h¬n. KÕt qu¶ cho thÊy lâi thä thÝch hîp trªn mét sè d¹ng lËp ®Þa cña ViÖt Nam.
M« h×nh thÝ nghiÖm ë x· L©m S¬n, L¬ng S¬n, Hßa B×nh ë tuæi 4 l©m phÇn ®· khÐp t¸n. Trong trång rõng, rõng trång tõ ban ®Çu cho tíi khÐp t¸n, ®Õn giai ®o¹n khÐp t¸n ®îc xem nh giai ®o¹n ®Çu thµnh c«ng.
§iÒu kiÖn tù nhiªn ë L©m S¬n: §Êt trång lµ ®Êt feralit mµu n©u ®á ph¸t triÓn trªn ®¸ v«i. Cã ®é cao 100 m so víi mÆt biÓn. §Êt ®· qua lµm n¬ng rÉy nhiÒu lÇn. §é dèc b×nh qu©n 25 ®é. §é dµy tÇng ®Êt trªn 35 cm. §Êt t¬i xèp, ®é pH (KCl) = 4,84, hµm lîng mïn 2,39%, ®¹m 0,21%.
Lîng ma b×nh qu©n n¨m 1812 mm/n¨m, cã 4 th¸ng lîng ma díi 50 mm; nhiÖt ®é b×nh qu©n n¨m 23,2 o C. N¨m 1997 tiÕn hµnh thÝ nghiÖm. Trång thuÇn loµi mËt ®é 1100 c©y/ha. Hè cuèc 30x30x30 cm. Trång b»ng c©y con cã bÇu; 70 ngµy tuæi, c©y con cã chiÒu cao b×nh qu©n 25 -30 cm, ®êng kÝnh gèc 0,4-0,5 cm, trång th¸ng 8/1997. Cuèi n¨m (th¸ng 12 vun xíi gèc 1 lÇn). Tû lÖ sèng 95%.
BiÓu 2: Sinh trëng cña lâi thä ë L¬ng S¬n, Hßa B×nh
Tuæi
|
D (cm)
|
Z D(m3)
|
H ( m)
|
Z H ( m)
|
V ( m3)
|
1
|
0,4-0,5
|
|
0,30
|
|
|
2
|
5,18
|
|
3,86
|
|
|
3
|
8,22
|
3,04
|
6,26
|
2,4
|
|
4
|
10,7
|
2,48
|
8,6
|
2,2
|
46,0
|
5
|
13,3
|
|
10,8
|
|
73,0
|
Lâi thä trång ë L¬ng S¬n t¨ng trëng b×nh qu©n vÒ D1,3 ®¹t 2,6 cm/n¨m vµ chiÒu cao ®¹t 2,16 m/n¨m. Tuy míi 5 tuæi nhng l©m phÇn xanh tèt.
T¨ng trëng thêng xuyªn kh¸ mÆc dï trång lâi thä thÝ nghiÖm (sè liÖu trªn) chØ trång th«ng thêng, cha ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt th©m canh.
C©y lâi thä cã ph©n bè tù nhiªn ë ViÖt Nam. C©y lâi thä ®· ®îc nhiÒu níc trong vïng ®¹t n¨ng suÊt cao 20 -27/m3/n¨m.
Hai m« h×nh thÝ nghiÖm trång ë NghÖ An vµ Hßa B×nh, lâi thä sinh trëng nhanh, tû lÖ sèng cao (trªn 95%), cã kh¶ n¨ng thµnh rõng.
5. KhuyÕn nghÞ
- Nªn ph¸t triÓn g©y trång rõng c©y lâi thä ë ViÖt Nam ®Ó cung cÊp gç xÎ, gç bãc. Trong viÖc chän ®Êt cÇn chó ý ®Õn ®é pH, ®©y lµ yÕu tè quan träng tíi sù sinh trëng cña lâi thä.
|