II. cy gç lín, gç d¸n l¹ng Cy mì

səhifə	3/14
tarix	24.06.2016
ölçüsü	0.68 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 14

Tµi liÖu tham kh¶o

NguyÔn B¸ ChÊt, 1989. C¶i t¹o rõng b»ng c©y l¸t hoa. Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc kü thuËt l©m nghiÖp 1976-1985. ViÖn L©m nghiÖp. NXB N«ng nghiÖp.
NguyÔn B¸ ChÊt, 1993. BiÖn ph¸p kü thuËt nu«i dìng tØa tha l¸t hoa ë NghÜa §µn. NghÖ An. KÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc. ViÖn KHLN, NXB N«ng nghiÖp.
Kalinganire and K Pinyopusarerk, 2000. Chukrasia: Biology, Cultivation and Utilisation. ACIAR technical Reports 49. kingston ACT 2604 Australia.
Sè liÖu kiÓm kª rõng 1999. Ban kiÓm kª rõng Trung ¬ng, 2001.

C©y giæi xanh

Tªn khoa häc: Michelia mediocris Dandy; (M. tonkinnensis A. Chev.)

Hä Méc lan - Magnoliaceae

1. M« t¶ h×nh th¸i

Giæi xanh lµ loµi gç lín, th©n th¼ng, chiÒu cao ®¹t tíi 35 -37 m, ®êng kÝnh D1,3 ®¹t tíi 120 -150 cm. Gèc cã b¹nh vÌ thÊp, ph©n cµnh tù nhiªn tèt. Vá nh½n, mµu n©u nh¹t, cã ®iÓm c¸c vÖt tr¾ng quanh th©n. Líp vá trong cã mµu xanh nh¹t. Vá gißn cã mïi th¬m nhÑ.

L¸ ®¬n mäc c¸ch, h×nh thu«n dµi. ChiÒu dµi l¸ 12 -30 cm, chiÒu réng 6 -12 cm. G©n næi râ, mÆt trªn cña l¸ nh½n cã mµu xanh, mÆt díi xanh nh¹t. Cã l¸ kÌm sím rông, thêng ®Ó l¹i vßng sÑo trªn cµnh non.

Hoa mäc n¸ch l¸, bao hoa mµu tr¾ng ®ôc. T©m b× rêi, xÕp xo¾n èc trªn ®Õ hoa. Giæi ra hoa vµo th¸ng 3 -4, qu¶ chÝn vµo th¸ng 9 -10.

Qu¶ cã 3-5 t©m b× rêi, mçi t©m b× cã tõ 3 -5 h¹t. Khi chÝn, qu¶ tù nøt. H¹t chÝn cã néi nhò mµu ®á, mÒm cã vÞ ngät. H¹t cã dÇu, th¬m, vÞ cay. H¹t cã thÓ lµm thuèc ®au bông, lµm gia vÞ.

2. §Æc ®iÓm sinh th¸i

Giæi xanh thêng sèng hçn loµi víi c¸c loµi c©y l¸ réng kh¸c trong c¸c lo¹i rõng l¸ réng thêng xanh. Giæi xanh cã trong rõng tù nhiªn hÇu kh¾p c¸c tØnh phÝa B¾c cho tíi c¸c tØnh ë T©y Nguyªn. ë Lµo Cai giæi xanh sèng hçn lo¹i víi kh¸o (Machilus sp) såi (Lithocarpus sp) chÑo (Engelhardtia chrysolepis). Thêng gÆp giæi xanh sèng víi c¸c loµi kh¸c trong rõng l¸ réng thêng xanh nh ë c¸c vïng sau:

Tuyªn Quang: Lithocarpus sp, Cinnamomum sp, Canrium album.

Ba V× (Hµ T©y): Michelia tonkinnensis, Machilus bonii, Amessiodendron chinensis, Symplocos cochinchinensis.

S«ng HiÕu (NghÖ An): Michelia tonkinnensis, Machilus sp, Aglgaia gigantea, Cinnamomum sp, Canarium album, Madhuca pasquieri.

Hµ TÜnh: Michelia tonkinensis, Vatica tonkinensis, Cinamomum sp, Schima wallichii.

Kon Hµ Nõng(Gia Lai): Michelia tonkinensis, Cinnamomum sp, Canarium allbum, Dialium cochinchinensis.

Nh÷ng n¬i cã giæi xanh ph©n bè thêng cã lîng ma: 1500- 2500 mm/n¨m, cã 1-2 th¸ng kh«. §é Èm 85 -87%.
NhiÖt ®é: trung b×nh 20 -23^o C.

Giæi thêng ph©n bè trªn c¸c lo¹i ®Êt: ®Êt n©u vµng trªn phï sa cæ; ®Êt ®á trªn m¸c-ma trung tÝnh vµ bazic; ®Êt ®á vµng trªn ®¸ biÕn chÊt, ®¸ sÐt; ®Êt vµng ®á trªn ®¸ m¸c-ma axit; ®Êt vµng nh¹t trªn ®¸ c¸t.

C©y trung tÝnh lóc nhá, lín lªn a s¸ng, c©y chiÕm tÇng trªn cña rõng.

Giæi xanh lµ loµi c©y l¸ réng thêng xanh quanh n¨m. Cã 2 mïa ra hoa. Mïa chÝnh ra hoa vµo th¸ng 2 -3 qu¶ chÝn vµo th¸ng 9 -10. Mïa phô ra hoa vµo th¸ng 7 -8, chÝn vµo th¸ng 3-4.

Giæi xanh thêng ra hoa kÕt qu¶ hµng n¨m. N¨m sai qu¶ phô thuéc vµo thêi tiÕt vµ chu kú sai qu¶. Mïa qu¶ chÝn vµo th¸ng 9 -10. KÕt qu¶ ®iÒu tra t¸i sinh giæi xanh ë NghÖ An vµ Kon Hµ Nõng ®Òu cho thÊy t¸i sinh tù nhiªn Ýt (§iÒu tra trªn c¸c « trßn cã ®êng kÝnh 40m, t©m lµ c¸c c©y giæi ®· cho qu¶).

B¶ng 1: T¸i sinh tù nhiªn cña giæi xanh

Vïng	§é tµn che	C©y mÑ		ChiÒu cao c©y t¸i sinh (cm)			Tæng	N/ha
Vïng	§é tµn che	D1,3 cm	H m	< 50	50-100	>100
NghÜa §µn NghÖ An	04-0,5	47	23	17	7	2	26	207
	0,5-0,6	52	27	12	4	1	17	135
	0,6	57	29	29	3	1	11	88
Kanak Gia Lai	0,4-0,5	62	31	15	4	1	20	160
	0,5-0,6	71	32	11	3	0	14	112
	> 0,6	69	28	12	2	1	15	120

B¶ng 1 cho thÊy, ®é tµn che t¨ng, t¸i sinh tù nhiªn cña giæi gi¶m. Sè lîng c©y t¸i sinh cã triÓn väng (cao trªn 1m) thêng thÊp díi 10 c©y/ha. Sù hao hôt rÊt lín vÒ sè lîng c©y t¸i sinh tõ tr¹ng th¸i c©y m¹ sang c©y cã chiÒu cao trªn 1m. Tõ c©y m¹ tíi c©y con (12 th¸ng tuæi), bÞ lo¹i th¶i 50 -70% tæng sè c©y. §Õn tuæi 4 chØ cßn 2-3% sè c©y m¹ tån t¹i. §iÒu nµy cho thÊy trong c¸c tr¹ng th¸i rõng tù nhiªn giæi t¸i sinh Ýt, bÞ ®µo th¶i lín. Nh÷ng l©m phÇn cã ®é tµn che cao (>0,6), c©y giæi con t¸i sinh bÞ ®µo th¶i cµng lín.

3. C«ng dông

C¸c c©y cã tªn lµ giæi ë ViÖt Nam h¬n 30 loµi . Gç giæi rÊt ®îc nh©n d©n a chuéng sö dông ®Ó ®ãng ®å, lµm nhµ, ch¹m kh¾c. Gç Ýt bÞ mèi mät, Ýt cong vªnh, thí mÞn, bÒn. Giæi lµ mét trong nh÷ng loµi kh¸ phæ biÕn trong rõng l¸ réng thêng xanh. Gç cã gi¸c lâi ph©n biÖt, gi¸c mÇu be vµng, lâi mÇu vµng n©u, cã mïi th¬m. Vßng sinh trëng râ rµng, thêng réng 3-5mm. M¹ch ®¬n vµ kÐp ng¾n ph©n t¸n, Ýt khi cã m¹ch kÐp dµi, sè lîng m¹ch trªn 1mm2 nhiÒu ®êng kÝnh m¹ch nhá, trong m¹ch thêng cã thÓ nót. Tia gç nhá vµ hÑp, cã tÕ bµo chøa tinh dÇu th¬m. Cã m« mÒm h×nh gi¶i hÑp gian m¹ch vµ m« mÒm tËn cïng. Sîi gç d¹ng qu¶n bµo, dµi trung b×nh 1,2mm vµ cã v¸ch máng. Gç cøng trung b×nh vµ nÆng trung b×nh, khèi lîng thÓ tÝch gç kh« 580kg/m3. HÖ sè co rót thÓ tÝch 0,46. §iÓm b·o hoµ thí gç 22%. Giíi h¹n bÒn khi nÐn däc thí 605kg/cm2, uèn tÜnh 1345kg/cm2. Søc chèng t¸ch 13kg/cm. HÖ sè uèn va ®Ëp 1,03. Gç Giæi xanh cã ®ñ nh÷ng tiªu chuÈn tho¶ m·n cho môc ®Ých sö dông ®Ó lµm ®å méc, cã thÓ sö dông trong kÕt cÊu chÞu lùc trung b×nh, chñ yÕu trong x©y dùng vµ giao th«ng vËn t¶i. Dïng lµm kÕt cÊu, cÊu kiÖn cÇn chÞu ®ùng va ch¹m vµ rung ®Ëp.

4. §¸nh gi¸ rõng trång

Tõ 1980 ®· cã mét sè c¬ së th¨m dß trång giæi, tõ n¨m 1983 trë ®i c¸c l©m trêng thuéc Liªn hiÖp L©m C«ng nghiÖp Kon Hµ Nõng ®· trång lµm giµu íc kho¶ng 400 ha (®Õn n¨m 1993). Trªn c¬ së thÝ nghiÖm th¨m dß ë NghÜa §µn, chóng t«i ®· s¬ kÕt kü thuËt trång giæi xanh, n¨m 1995 cã bæ sung thªm tµi liÖu thÝ nghiÖm thuéc ®Ò tµi KN0103. Tõ n¨m 1959 ®Õn 1963 Tr¹m l©m sinh §óng- Yªn C¸t, Thanh Hãa, trång giæi theo b¨ng, b¨ng réng 30 m, b¨ng chõa 15, trång c©y con cao 45 cm, tuæi 4, c©y cã chiÒu cao 4,5 m ®êng kÝnh 9,5 cm (NguyÔn TiÕn Nghªnh, 1970).

M« h×nh NghÖ An. Vµo n¨m 1980, l©m trêng NghÜa §µn trång giæi xanh theo b¨ng vµ theo r¹ch nh sau:

+ Trång theo r¹ch: më 5 m, trªn r¹ch trång c©y c¸ch c©y 3 m, b¨ng chõa 10 m.

+ Trång theo b¨ng: b¨ng trång giæi réng 20m, b¨ng rõng chõa l¹i réng 10m.

Tiªu chuÈn c©y con th«ng thêng lµ c©y con cã bÇu, 7 -8 th¸ng tuæi, chiÒu cao 30-40 cm, ®êng kÝnh gèc 0,3-0,4 cm.

B¶ng 2: Sinh trëng giæi trång ë NghÜa §µn, NghÖ An

Ph¬ng thøc	Trång 1980 ®o 1985			Trång 1980 ®o 2000
Ph¬ng thøc	D1,3 (cm)	H (m)	TLS %	D1,3 (cm)	H ( m)	V/ha (m³)	TLS %
Theo r¹ch	8,5	6,1	78	24,3	17,5	121,7	65
Theo b¨ng	11.1	6,7	81	22,1	15,7	90,33	62
L¸t hoa + giæi	12,3	8,3	83	23,1	16,2	119,3	61
R¹ch c¶i tiÕn	12,2	8,1	83	25,3	18,1	136,5	63

* TLS : tû lÖ sèng.

Giæi trång ë NghÜa §µn, NghÖ An ë tuæi 20 ®¹t 90 -136 m³/ha, trung b×nh t¨ng trëng 4,5 - 6,8 m³/ha/n¨m.

KÕt qu¶ trªn cho thÊy giæi trång theo r¹ch ë NghÜa §µn, nÕu xö lý thùc b× vµ ch¨m sãc nu«i dìng tèt, sÏ ®îc 30 -40 % tæng sè c©y cã h×nh th©n ®Ñp, sinh trëng kh¸. Giæi xanh trång 1980 ë L©m trêng K« Ba (trång theo hµng), hiÖn nay chØ cßn 19 c©y. C©y lín nhÊt cã D1,3 = 30 cm, H = 19 m, D1,3 bq = 21 cm, Hbq =17m (2000). Giæi trång ë Ngäc L¹c - Thanh Hãa (1980), ®o n¨m 2000, cã D1,3 = 35 cm, H= 23 m, cßn 7 c©y trång r¶i r¸c.

B¶ng 3: Sinh trëng giæi xanh trång ë Kon Hµ Nõng vµ CÇu Hai

N¨m	b¨ng trång/ chõa	chiÒu cao (m)	N/ ha	Tû lÖ Sèng %	N¨m ®o 93		N¨m ®o 2000
N¨m	b¨ng trång/ chõa	chiÒu cao (m)	N/ ha	Tû lÖ Sèng %	D1,3 D	H H	D1,3 D	H H	Tû lÖ sèng %
82	5/10	20	330	76	6,1 0,6	9,4 0,9	14,6 0,76	15,7 0,87	65
82	10/10	20	350	70	7,3 0,7	9,8 1,0	16,2 0,9	17,3 0.96	62
85	5/10	22	330	76	7,6 0,9	6,8 0,8	12,4 0,68	14,3 0,79	60
89	5/10	22	330	76	1,4 0,4	1,8 0,4	7,8 0,71	9,2 0,84
93	5/10	18	330	75			4,8 0,6	5,6 0,7	75
93*	3/7	6	330	78			9,7 1,2	10,2 1,2	78

Ghi chó: - Cét 2: 5/10, con sè trªn lµ b¨ng më ®Ó trång giæi (5 m), con sè díi lµ chiÒu réng b¨ng chõa( 10 m) ; 93* tµi liÖu ë CÇu Hai.

M« h×nh Kon Hµ Nõng. C¸c thÝ nghiÖm ë Kon Hµ Nõng tiÕn hµnh vµo c¸c n¨m 1982, 1985, 1989, trªn ®Êt rõng nghÌo, nhng chiÒu cao cña rõng cao 20 -22 m. Tuy r¹ch chÆt réng 5 m, sang n¨m thø 3, t¸n c©y trong b¨ng chõa che c¶ giæi trång trong r¹ch.

T¨ng trëng ®êng kÝnh cña giæi trång tríc n¨m 1992 ®¹t cao nhÊt 0,9 cm/n¨m, chiÒu cao ®¹t 1m/n¨m. Riªng ë CÇu Hai, Phó Thä sinh trëng ®êng kÝnh vµ chiÒu cao ®Òu ®¹t trªn 1,2 cm/n¨m vµ 1,2 m/n¨m.

C©y trong b¨ng chõa ¶nh hëng rÊt lín tíi sinh trëng cña giæi trång trong r¹ch. V× vËy viÖc xö lý b¨ng chõa cã ý nghÜa rÊt lín tíi qu¸ tr×nh sinh trëng cña giæi trång trong r¹ch. Sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i phô thuéc vµo qu¸ tr×nh xö lý b¨ng chõa trong thêi kú ch¨m sãc nu«i dìng. Nh÷ng sè liÖu trªn cho thÊy tû lÖ c©y sèng, sinh trëng chiÒu cao, ®êng kÝnh cña giæi trång ®Òu ë møc b×nh thêng. Sù ph¸t triÓn gi÷a chiÒu cao vµ ®êng kÝnh mÊt c©n ®èi. C¸c c«ng thøc trång trong r¹ch më 5 m, chiÒu cao rõng 22 m, ®Õn giai ®o¹n hiÖn nay, sè lîng c©y giæi bÞ t¸n c¸c loµi c©y trong b¨ng chõa che mÊt 50 - 60%. Giai ®o¹n nµy giæi cÇn ®îc gi¶i phãng tÇng trªn. Nhng v× tµn che tÇng trªn cã sè lîng lín nªn kh«ng thÓ gi¶i phãng ®îc. §iÒu nµy cÇn xem l¹i viÖc chän ®èi tîng ®Ó lµm giµu rõng b»ng c©y giæi, hoÆc ph¶i c¶i tiÕn ®é réng cña r¹ch hay h¹ thÊp chiÒu cao c©y trong b¨ng chõa.

5. KhuyÕn nghÞ

Sö dông c©y giæi ®Ó lµm giµu rõng nghÌo lµ mét viÖc lµm ®óng ®¾n bëi gç giæi lµ lo¹i gç cã gi¸ trÞ sö dông cao. C¸c kh©u kü thuËt ban ®Çu: thu h¸i gièng, t¹o c©y con rÊt thuËn lîi. C©y giæi trång dÔ sèng, cã trôc chÝnh, tèc ®é sinh trëng trung b×nh, gç tèt, ph©n bè réng, s½n gièng. §ã lµ nh÷ng yÕu tè kh¸ thuËn lîi, cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ®a c©y giæi vµo trong nh÷ng c©y trång rõng gç lín cã gi¸ trÞ. CÇn chän ®èi tîng lµm giµu cho phï hîp víi môc ®Ých g©y trång ®Ó ph¸t huy tiÒm n¨ng khÝ hËu, ®Êt ®ai vµ c©y trång...
Gièng : HiÖn nay trong rõng tù nhiªn giæi bÞ chÆt h¹ hÇu hÕt. §©y lµ nguån cung cÊp h¹t gièng tõ tríc tíi nay, ®ang bÞ ®e do¹ nghiªm träng. CÇn thiÕt quy ho¹ch nh÷ng vïng cã giæi ph©n bè thµnh rng gièng. §ång thêi cÇn tuyÓn chän mét sè diÖn tÝch rõng giæi ®· trång ®Ó chuyÓn ho¸ thµnh rõng gièng. TiÕn tíi x©y dùng rõng gièng cã chÊt lîng cao.
§Êt ®ai : giæi ph¶i ®îc trång trªn c¸c d¹ng ®Êt cßn mang tÝnh chÊt ®Êt rõng
NÕu trång theo r¹ch ph¶i chän ®èi tîng rõng cã chiÒu cao kh«ng qu¸ 10 m, trªn tÇng ®Êt s©u dµy. N¬i cã thùc b× dµy rËm, cÇn ph¶i xö lý.
Cã thÓ trång giæi ë nh÷ng vÞ trÝ c©y gç võa khai th¸c. Cã thÓ tra dÆm giæi sau khi khai th¸c, ch¨m sãc 5 -7 n¨m sau ®ã ®ãng cöa rõng. C©y con ®em trång cã thÓ nu«i ë vên ¬m thêi gian dµi h¬n nh»m ®¹t chiÒu cao tõ 1m trë lªn sÏ thuËn lîi h¬n khi trång chóng trong c¸c th¶m rõng nghÌo.