Tµi liÖu tham kh¶o -
Bé Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i trêng (1996), S¸ch ®á ViÖt Nam, Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc vµ Kü thuËt.
-
Vò V¨n cÇn (1981), “Mét sè c©y trång rõng cã triÓn väng ë T©y Nguyªn”, T¹p chÝ L©m nghiÖp, (10).
-
Vò V¨n Dòng (1987), “Nh÷ng loµi thùc vËt quÝ hiÕm cÇn b¶o vÖ cña ViÖt Nam”, Th«ng tin chuyªn ®Ò, ViÖn §iÒu tra qui ho¹ch rõng.
-
Chu Dòng, NguyÔn Ngäc ChÝnh, NguyÔn H÷u HiÕn (1994), “Ph¸t hiÖn loµi gi¸ng h¬ng qu¶ to t¹i miÒn T©y NghÖ An”, Th«ng tin KHKT vµ KTLN, (3), Bé L©m nghiÖp.
-
Hµ ThÞ Mõng (1999), “Mét vµi nhËn xÐt tõ kÕt qu¶ thö nghiÖm g©y trång c©y gi¸ng h¬ng trong m« h×nh hçn giao víi c¸c loµi c©y b¶n ®Þa kh¸c ë Kon Tum”, Th«ng tin khoa häc kü thuËt L©m nghiÖp, ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam.
-
Hµ ThÞ Mõng (2000), “Bíc ®Çu nghiªn cøu mèi quan hÖ sinh th¸i loµi gi¸ng h¬ng víi mét sè loµi c©y kh¸c ë rõng Khép”, T¹p chÝ L©m nghiÖp.
-
Hµ ThÞ Mõng (2001), Bíc ®Çu nghiªn cøu ¶nh hëng cña tû lÖ che bãng ®Õn sinh trëng c©y gi¸ng h¬ng giai ®o¹n vên ¬m”, T¹p san khoa häc §¹i häc T©y Nguyªn.
-
NguyÔn Hoµng NghÜa (1998), “TriÓn väng g©y trång vµ phôc håi rõng gi¸ng h¬ng”, Th«ng tin chuyªn ®Ò NN vµ PTNT, (2), Trung t©m th«ng tin NN vµ PTNT.
-
Vò V¨n Dòng, NguyÔn Quèc Dùng (1998), Giíi thiÖu bèn loµi c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao ë ViÖt Nam, ViÖn ®iÒu tra qui ho¹ch rõng.
c©y Xoan Méc
Tªn kh¸c: x¬ng méc, l¸t khÐt, tr¬ng v©n.
Tªn khoa häc: Toona sureni (Bl.) Moore hoÆc Toona febrifuga Roem.
Hä: Xoan- Meliaceae.
HiÖn nay vÊn ®Ò chän lo¹i c©y trång ®Ó phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc, lµm giµu rõng, kinh doanh rõng trång ®ang ®îc ®Æt ra hÕt søc bøc thiÕt, ®Æc biÖt lµ phôc vô cho ch¬ng tr×nh trång 5 triÖu ha rõng cña chÝnh phñ. Trong ®ã loµi c©y b¶n ®Þa ®îc coi lµi quan träng bëi sö thÝch nghi cña chóng trong ®iÒu kiÖn sinh th¸i t¹i chç, dÔ thu h¸i h¹t gièng, c¶i t¹o vµ trång thµnh nh÷ng quÇn thô nh©n t¹o díi h×nh thøc m« pháng tù nhiªn, ph¸t triÓn bÒn v÷ng. ViÖt Nam cã nh÷ng th¶m thùc vËt nhiÖt ®íi ®a d¹ng, víi tæ thµnh loµi hÕt søc phong phó, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ t×m hiÓu ®îc ®Çy ®ñ c¸c ®Æc ®iÓm sinh vËt häc, sinh th¸i häc cña chóng ®Ó dÉn d¾t rõng ph¸t triÓn æn ®Þnh, còng nh tiÕn hµnh c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt nu«i dìng, g©y trång ®¸p øng ®îc c¸c môc ®Ých kh¸c nhau trong kinh doanh vµ b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i. ë T©y Nguyªn, mét trong nh÷ng loµi c©y b¶n ®Þa ®¸ng ®îc quan t©m lµ xoan méc (Toona sureni (Bl.) Moore). §©y lµ loµi c©y kh¸ phæ biÕn trong c¸c kiÓu rõng thêng xanh, c©y gç lín, sinh trëng kh¸ nhanh, dÔ g©y trång, gç ®Ñp, dÔ gia c«ng nhiÒu mÆt hµng gia dông, hoÆc dïng trong x©y dùng, dÔ l¹ng, bãc, lµm gç d¸n.
1. M« t¶ h×nh th¸i
C©y gç lín, cao ®Õn 35m, ®êng kÝnh ngang ngùc cã thÓ trªn 100cm.
Th©n trßn th¼ng, gèc cã b¹nh vÌ. Vá dµy x¸m n©u, nøt däc, sau bong m¶ng. Cµnh non mµu n©u sÉm.
L¸ kÐp l«ng chim mét lÇn ch½n, Ýt khi lÎ, mäc c¸ch. L¸ chÐt 7-14 ®«i, thêng 8 ®«i, mäc gÇn ®èi, dµi 8-17cm, réng 2,5-7cm, h×nh tr¸i xoan dµi, ®Çu cã mòi nhän, ®u«i lÖch, mÐp nguyªn hoÆc gîn sãng. PhiÕn l¸ nh½n, n¸ch g©n l¸ phÝa sau cã tóm l«ng, g©n bªn 12-15 ®«i næi râ ë mÆt sau.
Côm hoa xim viªn chuú ®Çu cµnh, hoa lìng tÝnh, trµng hoa mµu tr¾ng mÐp c¸nh trµng cã l«ng t¬. NhÞ 5, rêi, dµi gÇn b»ng c¸nh trµng ®«i khi xen nhÞ lÐp. TriÒn hoa mËp, cã mói trßn, ®Çu nhuþ h×nh ®Üa cã 5 g©n. BÇu phñ l«ng, 5 «, mçi « 8-10 no·n.
Qu¶ nang h×nh tr¸i xoan dµi, dµi 3-3,5cm, ®êng kÝnh 1cm, vá qu¶ nhiÒu ®èm tr¾ng. H¹t dÑp, n©u bãng, 2 ®Çu cã c¸nh máng kh«ng ®Òu. HÖ rÔ cäc.
2. §Æc ®iÓm sinh th¸i
Ph©n bè. Xoan méc ph©n bè réng ë óc, Malaixia, Indonesia, Trung Quèc, Ên §é, §«ng D¬ng. ë ViÖt Nam thêng gÆp trong rõng thêng xanh, vïng miÒn nói thêng ph©n bè ë ®é cao díi 700m víi yªu cÇu sinh th¸i sau:
-
§é cao thÝch hîp díi 750m so víi mÆt níc biÓn, cã thÓ mäc nhiÒu vÞ trÝ ®Þa h×nh kh¸c nhau: ch©n, sên, ®Ønh d«ng, thung lòng, ven s«ng suèi. §é dèc phæ biÕn<200.
-
KhÝ hËu: ¦a khÝ hËu nãng Èm, c¸c chØ tiªu thÝch hîp: lîng ma b×nh qu©n n¨m thÝch hîp dao ®éng lín: 1120-4000mm/n¨m. Cã mïa kh« kÐo dµi 3-4 th¸ng. NhiÖt ®é b×nh qu©n tèi thiÓu vµ tèi ®a: 8-360C. ChÞu ®îc s¬ng gi¸ trong thêi gian ng¾n.
-
¦a ®Êt s©u, dµy, Èm, tho¸t níc. Sèng trªn ®Êt chua hoÆc kiÒm.
-
Th¶m thùc vËt: Xoan méc hçn giao víi nhiÒu loµi trong c¸c kiÓu rõng thêng xanh vµ nöa rông l¸.
* §Æc ®iÓm sinh häc
-
Xoan méc lµ c©y mäc nhanh a s¸ng, a khÝ hËu nãng Èm.
-
Gç cã mµu x¸m vµng, lâi hång hoÆc n©u ®á, mÒm, nhÑ, dÔ biÕn d¹ng vµ nøt, dÔ lµm, ¨n s¬n vµ ®¸nh bãng ®Ñp cã thÓ ®ãng ®îc nhiÒu lo¹i ®å gia dông, x©y dùng, dÔ l¹ng, bãc, lµm gç d¸n. RÔ vµ h¹t cã thÓ lµm thuèc. Vá chøa nhiÒu tanin.
-
Ra hoa: Th¸ng 1-2. Qu¶ chÝn (cã thÓ thu h¸i): Th¸ng 4-5. Khi qu¶ chÝn cã mµu ®en, tèt nhÊt nªn thu h¸i khi qu¶ võa chÝn tíi. Qu¶ h¸i xong ®îc r¶i trong r©m, tr¸nh Èm mèc, mèi, kiÕn. Ph¬i ngoµi n¾ng nhÑ kho¶ng 1-2 giê ®Ó cho qu¶ bong t¸ch h¹t. B¶o qu¶n h¹t: R¶i h¹t trong r©m cho kh«, bá vµo hñ ®Ëy kÝn. H¹t cã søc n¶y mÇm tèt nhÊt trong vßng 2 th¸ng kÓ tõ ngµy thu h¸i.
Víi c¸c ®Æc ®iÓm sinh th¸i cho thÊy xoan méc cã vïng ph©n bè tù nhiªn réng, v× vËy cã thÓ g©y trång, ph¸t triÓn xoan méc nhiÒu n¬i ë T©y Nguyªn.
Mèi quan hÖ sinh th¸i gi÷a xoan méc víi c¸c loµi c©y kh¸c.
Trong tù nhiªn xoan méc mäc hçn giao víi nhiÒu loµi kh¸c, do ®ã ngoµi viÖc ph¸t triÓn g©y trång thµnh c¸c khu rõng tËp trung thuÇn lo¹i phôc vô cho c«ng nghiÖp, cÇn ®Þnh híng x©y dùng rõng hçn lo¹i ®¬n gi¶n, ph¸t triÓn æn ®Þnh, bÒn v÷ng, h¹n chÕ nh÷ng tån t¹i cña rõng thuÇn lo¹i. C¨n cø vµo mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a c¸c loµi vµ gi÷a chóng vµ víi m«i trêng vµ ®a ra ®Ò xuÊt c¸c m« h×nh sau:
-
M« h×nh trång rõng hçn giao hai loµi: Xoan méc víi mét loµi kh¸c:
Xoan méc cã chiÒu híng quan hÖ cïng tån t¹i tèt víi 5 loµi lµ: dÎ, bêi lêi, v¹ng trøng, tr©m, x¬ng c¸, do ®ã cã thÓ trång rõng hçn giao xoan méc víi mét trong 5 loµi ®ã, c¸c m« h×nh hçn giao:
+ Xoan méc + dÎ.
+ Xoan méc + bêi lêi.
+ Xoan méc + v¹ng trøng.
+ Xoan méc + tr©m.
+ Xoan méc + x¬ng c¸.
-
M« h×nh trång rõng hçn giao 3 loµi: Xoan méc víi hai loµi kh¸c:
M« h×nh trång hçn giao 3 loµi (xoan méc víi hai loµi kh¸c lµ) lµ:
+ Xoan méc - dÎ - x¬ng c¸
+ Xoan méc - bêi lêi - tr©m.
+ Xoan méc - bêi lêi - x¬ng c¸
3. C«ng dông
Gç cã gi¸c vµ lâi ph©n biÖt, gi¸c mµu vµng nh¹t, lâi mµu hång n©u, cã mïi th¬m.Vßng sinh trëng râ rµng vµ døt kho¸t, thêng réng 5-7mm. M¹ch ®¬n vµ kÐp ng¾n, ph©n bè theo kiÓu vßng hoÆc nöa vßng, trong m¹ch thêng cã chÊt chøa mµu n©u. Tia gç nhá vµ trung b×nh cã tÕ bµo tiÕt tinh dÇu th¬m. M« mÒm dÝnh m¹ch kh«ng ®Òu vµ tËp trung thµnh gi¶i tËn cïng,cã c¶ m« mÒm ph©n t¸n trong ®¸m sîi gç. Gç cøng trung b×nh vµ nÆng trung b×nh,khèi lîng thÓ tÝch gç kh« 540kg/m3. HÖ sè co rót thÓ tÝch 0,53. §iÓm b·o hßa thí gç 23%. Gi¬Ý h¹n khi nÐn däc thí 507kg/cm2. Søc chèng t¸ch 12kg/cm. HÖ sè uèn va ®Ëp 0,52. Gç xoan méc thÝch hîp víi yªu cÇu cña gç dïng lµm ®å méc, kÓ c¶ dïng lµm v¸n phñ mÆt vµ dïng trong nh÷ng kÕt cÊu chÞu lùc cña ®å méc.
4. Sinh trëng cña loµi xoan méc
Mét sè chØ tiªu sinh trëng vµ t¨ng trëng c¬ b¶n cña xoan méc nh sau:
-
Lîng t¨ng trëng thêng xuyªn ®¹t gi¸ trÞ max theo tõng chØ tiªu: Zh max = 1,0m/n¨m. Zdmax = 1,8cm/n¨m. Zvmax = 0,164m3/n¨m.
-
Lîng t¨ng trëng b×nh qu©n ®¹t gi¸ trÞ max theo tõng chØ tiªu: h max = 0,9m/n¨m. dmax = 1,4cm/n¨m. vmax =0.111m3/n¨m.
-
Qua c¸c chØ tiªu t¨ng trëng cho thÊy loµi xoan méc cã tèc ®é t¨ng trëng kh¸ nhanh, trong vßng 10 n¨m ®Çu c©y t¨ng trëng m¹nh vÒ chiÒu cao, ®êng kÝnh vµ thÓ tÝch t¨ng trëng chËm. Sau giai ®o¹n nµy c©y cã tèc ®é t¨ng trëng ®êng kÝnh vµ thÓ tÝch m¹nh.
B¶ng 1. Sinh trëng vµ t¨ng trëng xoan méc
A
n¨m
| H
m
| Zh
m/
n¨m
|
h
m/
n¨m
| Ph
%
|
D1,3
cm
| Zd
cm/
n¨m
|
d
cm/
n¨m
| Pd
%
| V
m3
| Zv
m3/
n¨m
|
v
m3/
n¨m
| Pv
%
|
10
|
9.4
|
|
0.9
|
|
6.7
|
|
0.7
|
|
0.005
|
|
0.001
|
|
15
|
13.5
|
0.8
|
0.9
|
7.22
|
15.0
|
1.7
|
1.0
|
15.26
|
0.092
|
0.017
|
0.006
|
35.48
|
20
|
16.7
|
0.7
|
0.8
|
4.33
|
23.9
|
1.8
|
1.2
|
9.18
|
0.375
|
0.057
|
0.019
|
24.27
|
25
|
19.4
|
0.5
|
0.8
|
2.96
|
32.7
|
1.8
|
1.3
|
6.22
|
0.872
|
0.099
|
0.035
|
15.95
|
30
|
21.7
|
0.4
|
0.7
|
2.18
|
41.0
|
1.7
|
1.4
|
4.54
|
1.532
|
0.132
|
0.051
|
10.97
|
35
|
23.6
|
0.4
|
0.7
|
1.69
|
48.9
|
1.6
|
1.4
|
3.49
|
2.290
|
0.152
|
0.065
|
7.94
|
40
|
25.2
|
0.3
|
0.6
|
1.36
|
56.2
|
1.5
|
1.4
|
2.79
|
3.060
|
0.161
|
0.077
|
5.99
|
45
|
26.7
|
0.3
|
0.6
|
1.13
|
63.0
|
1.4
|
1.4
|
2.29
|
3.914
|
0.164
|
0.087
|
4.67
|
50
|
28.0
|
0.3
|
0.6
|
0.95
|
69.4
|
1.3
|
1.4
|
1.92
|
4.722
|
0.162
|
0.094
|
3.74
|
55
|
29.2
|
0.2
|
0.5
|
0.82
|
75.4
|
1.2
|
1.4
|
1.64
|
5.506
|
0.157
|
0.100
|
3.06
|
60
|
30.2
|
0.2
|
0.5
|
0.72
|
80.9
|
1.1
|
1.3
|
1.43
|
6.257
|
0.150
|
0.104
|
2.56
|
65
|
31.2
|
0.2
|
0.5
|
0.63
|
86.2
|
1.0
|
1.3
|
1.25
|
6.973
|
0.143
|
0.107
|
2.16
|
B¶ng 2. Thêi ®iÓm ®¹t n¨ng suÊt tèi ®a vµ thµnh thôc sè lîng c©y c¸ thÓ xoan méc
ChØ tiªu sinh trëng
|
Tuæi n¨ng suÊt tèi ®a
|
Tuæi thµnh thôc sè lîng
|
H
|
4
|
10
|
D1,3
|
18
|
41
|
V
|
42
|
84
|
-
HiÖn t¹i cha cã m« h×nh rõng trång xoan méc nµo thµnh c«ng. Míi cã mét sè thö nghiÖm trång xoan méc trong ph¬ng thc lµm giµu rõng theo b¨ng nhng cha ®¹t kÕt qu¶, tû lÖ sèng thÊp v× xoan méc dÔ bÞ s©u ®ôc nân g©y h¹i víi tû lÖ cao.
-
Víi c¸c ®Æc ®iÓm sinh th¸i cho thÊy xoan méc cã vïng ph©n bè tù nhiªn réng, v× vËy cã thÓ g©y trång, ph¸t triÓn xoan méc ë nhiÒu n¬i ë T©y Nguyªn. Víi tèc ®é sinh trëng nhanh, n¨ng suÊt cao (t¨ng trëng chiÒu cao ®¹t 0.9m/n¨m, ®êng kÝnh 1,4cm/n¨m), gç ®îc a chuéng, cã thÓ lµm nhiÒu mÆt hµng cã gi¸ trÞ, do ®ã cÇn cã tiÕp tôc thö nghiÖm trång rõng xoan méc víi c¸c môc tiªu kh¸c nhau, kiÓm nghiÖm c¸c m« h×nh hçn giao, më réng viÖc g©y trång loµi c©y b¶n ®Þa cã gi¸ trÞ nµy.
|
Yüklə 0.68 Mb.