II. cy gç lín, gç d¸n l¹ng Cy mì

Tªn khoa häc: Manglietia glauca Bl ( M. conifera Dandy ).

Hä Méc lan - Magnoliaceae.

1. M« t¶ h×nh th¸i

Mì lµ c©y gç lín cao tíi 25-30m, ®­êng kÝnh ngang ngùc ®¹t tíi 50-60 cm. Th©n trßn, th¼ng. Vá x¸m b¹c, thÞt mµu tr¾ng cã mïi th¬m nhÑ. Th©n ®¬n trôc, cµnh nhá. Tû lÖ chiÒu cao d­íi cµnh ®¹t 2/3 chiÒu cao. L¸ ®¬n mäc c¸ch, phiÕn l¸ h×nh trøng, g©n næi râ c¶ 2 mÆt, cuèng l¸ m¶nh. Hoa l­ìng tÝnh, mäc ®¬n ®éc ë ®Çu cµnh, cã mµu tr¾ng, to. Qu¶ kÐp h×nh nãn. H¹t cã néi nhò mµu ®á, khi x¸t hÕt néi nhò h¹t cã vá mµu ®en, cã mïi th¬m. H¹t cã nhiÒu dÇu.

Th­êng gÆp mì trong rõng thø sinh ë Yªn B¸i, Hµ Giang, Tuyªn Quang, Phó Thä, Thanh Hãa, NghÖ An, Hµ TÜnh. Mì lµ loµi c©y l¸ réng th­êng xanh. Mì th­êng sèng víi c¸c loµi giæi, giÎ, tr©m, ng¸t, géi.

Mì thÝch hîp víi vïng cã l­îng m­a: 1400 -2000 mm/n¨m. Th¸ng kh« h¹n (L­îng m­a nhá h¬n 50 mm/th¸ng) kh«ng qu¸ 2 th¸ng. Mì thÝch hîp víi nhiÖt ®é trung b×nh hµng n¨m tõ 22 -24^oC, nhiÖt ®é tèi cao tuyÖt ®èi 42^o C, nhiÖt ®é tèi thÊp tuyÖt ®èi -1^oC. Mì Ýt chÞu n¾ng nãng vµ gi¸ rÐt, ®Æc biÖt ë giai ®o¹n tuæi non (Ng« Quang §ª, 1992). D­íi 18 th¸ng tuæi, mì lµ c©y cÇn che bãng. Mì sinh tr­ëng tèt nhÊt ë ®é chiÕu s¸ng b»ng 1/3 ®é chiÕu s¸ng trùc x¹ tù nhiªn.

¸nh s¸ng gay g¾t mïa hÌ vµ mïa thu kh«ng thuËn lîi cho sinh tr­ëng cña mì. ¸nh s¸ng thÊp trong mïa ®«ng vµ ¸nh s¸ng t¸n quang trong mïa xu©n thÝch hîp víi sinh tr­ëng cña mì (NguyÔn H÷u Th­íc, NguyÔn LiÔn, 1965). Khi mì lín cã yªu cÇu ¸nh s¸ng cao h¬n. T¸n c©y tù nhiªn trong b¨ng chõa che b¨ng mì trång (5 tuæi) ®øng c¹nh (c¸ch 2,5 m), mì thiÕu ¸nh s¸ng, mäc yÕu, l¸ óa, th©n m¶nh, sinh tr­ëng xÊu h¬n víi c¸c hµng kh¸c (L©m C«ng §Þnh, 1965). Mì thÝch hîp ®Êt tèt, s©u Èm, tho¸t n­íc, nhiÒu mïn. Thµnh phÇn c¬ giíi sÐt nhÑ ®Õn sÐt ph¸t triÓn trªn phiÕn th¹ch mica, phiÕn th¹ch sÐt, riolit, poãc phia. Mì th­êng xanh quanh n¨m. Ra hoa vµo th¸ng 3-4. Qu¶ chÝn vµo th¸ng 8-9.

Gç mì mµu s¸ng hoÆc vµng nh¹t, mÒm nhÑ, tû träng 0,48. Gç mÞn, Ýt nøt nÎ, mèi mät. Gç mì th­êng dïng ®Ó ®ãng ®å dïng trong nhµ, lµm gç d¸n l¹ng, gç bót ch×, gç nguyªn liÖu giÊy, gç trô má. Gç cã gi¸c vµ lâi ph©n biÖt, gi¸c mµu tr¾ng vµng nh¹t, lâi mµu vµng t­¬i. Vßng sinh tr­ëng râ rµng vµ døt kho¸t, th­êng réng 4-6mm. M¹ch ®¬n vµ kÐp ng¾n ph©n t¸n, sè l­îng m¹ch trªn 1mm2 trung b×nh, ®­êng kÝnh m¹ch nhá ®Õn trung b×nh, trong m¹ch th­êng cã thÓ nót. Tia gç nhá vµ hÑp. M« mÒm h×nh gi¶i hÑp tËn cïng vµ gian m¹ch. Sîi gç dµi trung b×nh 1,2mm vµ cã v¸ch máng. Gç mÒm vµ nhÑ, khèi l­îng thÓ tÝch gç kh« 480kg/m³, hÖ sè co rót thÓ tÝch 0,43. §iÓm b·o hßa thí gç 25%. Giíi h¹n bÒn khi nÐn däc thí 612kg/cm², uèn tÜnh 1230kg/cm², søc chèng t¸ch 11,5kg/cm. HÖ sè uèn va ®Ëp 1,13. Gç mì cã thÓ dïng lµm thïng ®ùng dung dÞch láng, lµm ®å méc, lµm v¨n phßng phÈm. Còng cã kh¶ n¨ng dïng lo¹i gç nµy lµm nh÷ng cÊu kiÖn cÇn chÞu ®ùng va ch¹m vµ rung ®éng.

§· cã nhiÒu nghiªn cøu thÝ nghiÖm vÒ c©y mì, ®· cã quy tr×nh trång rõng mì (QTN-86), quy tr×nh tØa th­a rõng mì (QTN 24-82), quy tr×nh kinh doanh rõng chåi mì (QTN) ®· ®­îc ban hµnh. Quy tr×nh trång rõng mì ®· ®­îc hÇu hÕt c¸c tØnh cã trång rõng mì ¸p dông. Tuy nhiªn qu¸ tr×nh ¸p dông, cã nh÷ng ®iÓm kh«ng tu©n thñ ®Çy ®ñ c¸c quy ®Þnh cña quy tr×nh.

• 
  Nh÷ng ®iÓm chñ yÕu vÒ kü thuËt g©y trång, tØa th­a, kinh doanh chåi
  

- §Êt trång mì: lµ nh÷ng n¬i cã c¸c tr¹ng th¸i thùc b× nh­ rõng kiÖt, rõng míi khai th¸c tr¾ng, rõng nøa, rõng nøa xen c©y bôi ; gåm c¸c lo¹i ®Êt phong hãa trªn phiÕn th¹ch sÐt, phiÕn th¹ch mica, sa phÊn th¹ch.

- Tiªu chuÈn c©y con: C©y con cã bÇu trång cho c¶ 2 vô.

C©y trång vô xu©n cã 4-6 th¸ng tuæi, Do = 3 -4 mm, H = 30 -50 cm.

C©y trång vô thu cã 6-12 th¸ng tuæi, Do =6 -10 mm, H = 60 -100 cm.

- Xö lý thùc b×: n¬i cã ®é dèc d­íi 20 ^o chÆt tr¾ng dän s¹ch. N¬i ®Êt cã ®é dèc trªn 20^o chÆt tr¾ng theo b¨ng. Trång mËt ®é 2500-3300 c©y/ha.

- Ch¨m sãc trong 3 n¨m liÒn. N¨m ®Çu 2 lÇn ch¨m sãc. N¨m thø 2, ch¨m sãc 2-3 lÇn. N¨m thø 3-4 ch¨m sãc mçi n¨m 1 lÇn.

- TØa th­a khi rõng khÐp t¸n kh«ng qu¸ thêi gian 1 n¨m, cã ®é tµn che 0,7 trë lªn.

BiÓu 1: BiÓu tØa th­a rõng mì kinh doanh gç giÊy (Quy tr×nh tØa th­a rõng mì trång)

BiÓu 2: TØa th­a kinh doanh rõng gç lín (Quy tr×nh tØa th­a rõng mì trång)

• 
  HiÖn tr¹ng g©y trång rõng mì
  

Rõng mì trång chñ yÕu lµ rõng thuÇn loµi. Nhµ n­íc quy ho¹ch vïng trång rõng mì cung cÊp nguyªn liÖu giÊy víi diÖn tÝch lín bao gåm c¸c tØnh: Hµ Giang, Tuyªn Quang, Yªn B¸i, Lµo Cai. HÇu hÕt c¸c tØnh tu©n thñ ®Çy ®ñ 2 kh©u kü thuËt: tiªu chuÈn c©y con vµ ®èi t­îng ®Êt trång. Tõ n¨m 1995 môc ®Ých g©y trång cã ®iÒu chØnh (trång rõng phßng hé), v× thÕ ph­¬ng thøc trång rõng hçn loµi ®· ®­îc bæ sung. Cuèi n¨m 1999, rõng mì trång trong c¸c tØnh ®· t¹o ra 1.073.004 m³ gç theo c¸c cÊp tuæi nh­ sau:

BiÓu 3: Sinh tr­ëng rõng mì trång ( KiÓm kª rõng 1999)

- C¸c nhãm ký tù 500c/ha* lµ sè c©y trªn 1 ha

Rõng mì trång ®Ó s¶n xuÊt gç lín cÇn tØa th­a 4 lÇn, mËt ®é cuèi cïng ®Ó 150-200 c©y/ ha. Kinh doanh gç giÊy, gç má tØa th­a 1 lÇn ®Ó mËt ®é cuèi 1200 - 1600 c©y/ ha víi tuæi khai th¸c chÝnh tõ 9 tuæi trë lªn (Vò §×nh Ph­¬ng, 1985). Tµi liÖu kiÓm kª rõng n¨m 1999, cho thÊy n¨ng suÊt cña rõng mì thÊp. Tr÷ l­îng b×nh qu©n chung ë c¸c tuæi 10, 15, 20, 25 lÇn l­ît lµ: 53,46 m³/ha; 67,18 m³/ha; 80,45 m³/ha; 77,26 m³/ha. Trong ®ã tØnh Lµo Cai cã tr÷ l­îng b×nh qu©n cña rõng mì trång theo cÊp tuæi lín h¬n tr÷ l­îng b×nh qu©n rõng mì trång cña c¸c tØnh kh¸c. TiÒm n¨ng lËp ®Þa vµ sinh tr­ëng c©y mì trong vïng trång rÊt lín. Nh÷ng nghiªn cøu vÒ sinh tr­ëng vµ s¶n l­îng rõng mì cho thÊy ®iÒu ®ã.

B¶ng 4: Sinh tr­ëng vµ s¶n l­îng rõng mì ë c¸c cÊp ®Êt (Vò TiÕn Hinh 2001)

§èi chiÕu víi biÓu sinh tr­ëng vµ s¶n l­îng rõng mì trång ë c¸c tØnh phÝa B¾c, cho thÊy ë cÊp ®Êt thÊp nhÊt (cã thÓ t­¬ng øng víi h¹ng ®Êt thÊp nhÊt trong h¹ng ®Êt trång mì), tiÒm n¨ng lËp ®Þa vµ sinh tr­ëng cña c©y mì, rõng mì ë tuæi 17 còng ®¹t ®­îc 157,5 m³/ha. Tµi liÖu kiÓm kª rõng 1999 cho thÊy tr÷ l­îng b×nh qu©n rõng mì trång ë tuæi 20 cña c¸c tØnh Tuyªn Quang, Hµ Giang, Yªn B¸i, Lµo Cai ®Òu rÊt thÊp so víi tiÒm n¨ng sinh trëng vµ s¶n l­îng ë cÊp ®Êt thÊp nhÊt (CÊp IV). §iÒu ®ã cho thÊy trong viÖc trång rõng mì cã nhiÒu kh©u kü thuËt ch­a ®¶m b¶o, nªn chØ ®¹t ®­îc 70 - 80% n¨ng suÊt tiÒm n¨ng. N¨ng suÊt rõng mì trång (b¶ng4) lµ sè liÖu trªn c¸c « tiªu chuÈn lÊy ë rõng mì trång trong vïng víi c¸c l©m phÇn cã ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai vµ kü thuËt b×nh th­êng (c¸c l©m phÇn mì trång thuÇn loµi, ®Òu tuæi, trång b»ng c©y con cã bÇu, n»m trong khu vùc rõng nguyªn liÖu nhµ m¸y giÊy B·i B»ng. MËt ®é trång ban ®Çu lµ: 2200-2500 c©y /ha. Trong qu¸ tr×nh nu«i d­ìng rõng, th­êng kh«ng qua tØa th­a hoÆc tØa th­a mét lÇn vµ kü thuËt chÆt nu«i d­ìng ch­a ®­îc thèng nhÊt. MËt ®é l©m phÇn bÞ suy gi¶m so víi mËt ®é ban ®Çu (Vò TiÕn Hinh, 2001).

C©y mì cã tiÒm n¨ng sinh tr­ëng vµ cho n¨ng suÊt cao, ®¸p øng viÖc g©y trång rõng ®Ó cung cÊp gç nguyªn liÖu giÊy , gç má vµ c¸c nhu cÇu gç gia dông. Gç mì ®­îc nh©n d©n trong vïng trång ­a thÝch sö dông. Nh­ng thùc tiÔn trång rõng mì ch­a mang l¹i kÕt qu¶ mong muèn ( n¨ng suÊt thÊp). CÇn quan t©m ®Õn viÖc trång mì cung cÊp gç má, gç giÊy, v¸n nh©n t¹o ®¶m b¶o n¨ng suÊt vµ duy tr× b¶o vÖ ®Êt. Trång rõng mì trªn c¸c cÊp ®Êt víi mËt ®é 2500 c©y/ha. Trång b»ng c©y con cã bÇu. CÇn sö dông c¸c tiÕn bé kü thuËt ®· cã nh­ : gièng mì ®· ®­îc chän läc, kü thuËt tØa th­a nu«i d­ìng, kinh doanh rõng chåi. Tu©n thñ c¸c kh©u gieo t¹o c©y con, lµm ®Êt, trång, sè n¨m ch¨m sãc, sè lÇn ch¨m sãc nh­ quy tr×nh kü thuËt (QTN - 86) ®· ban hµnh. TØa th­a 2 lÇn víi cÊp ®Êt I, II. LÇn 1 ë tuæi 6 cho cÊp ®Êt I, ë tuæi 7 cho cÊp ®Êt II. TØa th­a lÇn 2 ë tuæi tuæi 11 cho cÊp ®Êt I vµ tuæi 13 cho cÊp ®Êt II. TØa th­a 1 lÇn cho cÊp ®Êt III, IV ë tuæi 8 vµ 9. §iÒu rÊt quan träng lµ duy tr× ®­îc mËt ®é quy ®Þnh vµ kh«ng hao hôt diÖn tÝch trång rõng. Tuy nhiªn cÇn ¸p dông nh÷ng tiÕn bé kü thuËt nh­: sö dông nguån gièng ®· chän läc vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt theo quy tr×nh vµ th©m canh, trång ®óng lËp ®Þa, ch¾c ch¾n rõng mì trång sÏ cã n¨ng suÊt cao h¬n.