İdarəetmənin əsas prinsipləri və qanunlaarın idarəetmədə rolu
|
|  Yüklə 19.67 Kb.
|
|
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ SƏRBƏST İŞ №2 “ İdarəetmənin əsas prinsipləri və qanunlaarın idarəetmədə rolu ” mövzusunda Kafedra : Maqistr Hazırlığı Mərkəzi İxtisas : Birja fəaliyyətinin tənzimlənməsi Qrup : 101m2q ( I kurs, qiyabi şöbə, Azərbaycan bölməsi) Magistr : Xəlilova Şərqiyyə Yunis qızı Müəllim : Həziyev Vəli Əli oğlu Fənn : İdarəetmənin müasir problemləri BAKI – 2010 İdarəetmə prinsipləri- cəmiyyətdə obyektiv fəaliyyət göstərən qanun və qanunauyğunluqların onlara xas olan ümumi cəhətlərinin, xarakterik xüsusiyyətlərinin və əlamətlərinin ümumiləşdirilmiş nəticəsi hesab edilir ki. Bu da insanların istehsal fəaliyyətlərində əsas götürülür. A.Fayol tarixdə ilk dəfə menecmentə sistemli baxış, onu funksional əlamətlərinə, operativ planlaşdırma, təqvimi tənzimləmə, idarəetmə koordinasiyası və təşkilə nəzarətə əsasən təhlil etmişdir. A.Fayol XX əsrin əvvəllərində menecmentin 14 prinsipini sistemləşdirib formalaşdırmışdır. A.Fayola görə menecmentin aşağıdakı prinsipləri vardır :
Bu prinsipləri qısa şərh edək: 1.Əmək bölgüsü- istehsalın ixtisaslaşmasına əsaslanır. əmək bölgüsü prinsipi, mahiyyətcə, peşə yönümünün müəyyən olunması və ixtisaslaşmanın tətbiq edilməsidir. 2.Səlahiyyət və məsuliyyət (cavabdehlik). Səlahiyyət və məsuliyyətdedikdə, rəhbər işçilərə verilən ixtiyar və onun daşıdığı cavabdehlik başa düşülür. Səlahiyyət hər hansı bir fərdə yox, müəyyən bir vəzifəyə verilir.Səlahiyyət adi işçinin rəhbərə çevirir. 3.İntizam- qayda-qanunlara və etikaya əməl edilməsidir. İntizam a) təsərrüfatçılıq intizamı, b) inzibati (idarəçilik) intizama bölünür. Həm təsərrüfatçılıq intizamına, həm də inzibati intizama əməl etməklə müəssisə uğurlu fəaliyyət göstərə bilər. 4.Vahid rəhbərlik – işçi əmrləri yalnız bir nəfərdən-onun rəhbəri olan bir şəxsdən alamlıdır. Hər bir rəhbər işçi də bilməlidir ki, kimlər ona tabedir. Vahid rəhbərlik, həm də müəssisə rəhbərinə şamil olunur ki, müəssisənin fəaliyyətinə görə yalnız bir nəfər məsuliyyət daşısın. 5.Vahid istiqamət – təsərrüfatçılığın ixtisaslaşması və texnologiya ilə bağlıdır. Yəni hər bir müəssisə konkret bir sahə üzrə ixtisaslaşarsa, daha yaxşı olar. Avadanlıqlar, texnologiya və kadrlar bir sahə üzrə seçilərsə və işlədilərsə, daha səmərəli işləmək mümkün olar. 6.Şəxsi marağın ümumi marağa tabe olması. Hər bir işçinin və ya bir qrupun maraqları təşkilatın maraqlarından üstün olmamalıdır. Bu prinsip istehsal gücünə təkan verir. Şəxsi marağın ümumi marağa tabe olması hər bir şəxs üçün daha önəmlidir. Çünki məhsuldarlıq və gəlir artdıqca hər bir fərdə düşən gəlir payı da artır. 7.Mükafatlandırma. İşçilərin stimullaşdırılması işçiləri yaxşı işləməyə sövq etmə amilidar. Mükafatın daxili və xarici formaları var ki, bunlar mənəvi və maddi cəhətdən ödənilə bilər. Maddi mükafatlandırmaya, pul və əşya verilməsi, mənəvi mükafatlandırmaya isə tərif, iş kabinetinin və ya xidməti maşın verilməsi aid edilir. 8.Mərkəzləşdirmə. İdarəçilikdə mərkəzləşdirmə və qeyri-mərkəzləşdirmə arasındakı nisbət düzgün qiymətləndirilməlidir.Mərkəzləşdirmə dedikdə, səlahiyyətin mərkəzdən cəmlənməsi və ya rəhbərliyin əsas səlahiyyətləri öz əlində saxlamasıdır. Bu vahid rəhbərlik prinsipindən irəli gəlir. 9.Pilləvari (skalyar zəncir) – aşağıların yuxarılara tabeçiliyi. Səlahiyyətin və qarşılıqlı məsuliyyətin-skalyar zəncirin qurulması bu tabeçiliyi rəsmiləşdirir. İdarəetmənin texniki səviyyəsindən ali səviyyəyə qədər olan pillələr bir-birilə zəncirvari bağlı olur. Pilləvari zəncir yalnız şaquli əlaqələrdə yarana bilər. 10.Rejim – işin icrasını tənzimləyən vaxt bölgüsü, norma normativlərə əməl olunması deməkdir. Rejim nizam-intizamı və iş qaydalarını tənzimləməyə yönəlmiş inzibati tələblərə əməl edilməsidir. 11.Ədalət – prinsipi, rəhbər və işçilər arasında normal münasibətləri saxlamaq üçün, qanunlara, norma, normativ və hüquqlara obyektiv əməl olunmasının təmin olunub saxlanmasıdır. Hər bir işçinin əməyinin düzgün qiymətləndirilməsi və layiqincə mükafatlandırılmasıdır. 12.İş yerinin sabitliyi – kadrların sabaha inamlarının artırılması, daha inamla və cəhdlə işləmələri üçün vacibdir. İşçilərin və onların iş yerlərinin tez-tez dəyişməsi təşkilatın fəaliyyətinin səmərəsini aşağı salır. İş yerinin sabitliyi müqavilə şərtləriylə təmin olunur və hər iki tərəf müqavilə şərtlərinə əməl etməyə borcludurlar. 13.Təşəbbüskarlıq - hər hansı bir işin icrasında yeni ideyalar əsasında işin keyfiyyətini və səmərəliliyini artırmaq üçün göstərilən cəhdlərdir. Təşəbbüskarlıq hər hansı bir tapşırığa fərdi yanaşma üsuludur ki, bu da yalnız müsbət nəticə əldə etməyə yönəlib. 14. Birlik (kooperativ ruh, ittifaq). Birlik-ictimai qüvvədir. Hıər bir qrupun, həm iş birliyi, həm də ideya birliyi başa düşülür. Birliyin olması, işçilərin ahəngdar işləmələrini və istənilən son nəticənin alınmasını təmin edir. Bu prinsiplərdən əlavə XX əsrdə bir sıra prinsiplər də yaranmışdır :
Menecmentin prinsiplərinin öyrənilməsi və tətbiqi ilə yanaşı, onların səmərəli istifadə olunmalarına da xüsusi diqqət yetirilməlidir. |