Gelir vergiSİ kanunu

Her türlü ticari ve sınai faaliyetten doğan kazançlardır. Aşağıda yazılı kazançlar ticari kazanç sayılır:

1. Maden, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl üretim yerleri, tuğla, kiremit harmanları,

2. Coberlik işlerinden; (borsada hisse senedi ve tahvil alım-satımı yapanlar)

3. Özel okul ve hastanelerle benzeri yerlerin işletilmesinden;

(Bir faaliyetin ticari kazanç olarak değerlendirilmesi için taşıması gereken özellikler şunlardır: Emek-sermaye özelliği: Emeğe bağlı olarak doğan gelir unsurları ücret ve serbest meslek kazancıdır. Sermayeye bağlı olarak doğan gelir unsurları MSİ ve GMSİ’dir. Ticari ve zirai kazançlar ise emek ve sermaye karışımı bir kaynağa bağlı olarak doğarlar. Devamlılık özelliği: Bir takvim yılı içinde birden fazla tekrarlanan veya birden fazla takvim yılında tekrarlanan işlemlerde devamlılık kasıt ve niyetinin olduğu varsayılır. Organizasyon özelliği: İşyeri açma, işçi çalıştırma, ticaret siciline kaydolma vb. Hacim özelliği: İşyeri, depo ve hizmet yerinin olması, faaliyetin ticaret ünvanı altında yapılması, ticari yardımcılardan yararlanma, ticari amaçlı haberleşme, reklam yapma, tabela alma vb. Gelir ve kazanç elde etme özelliği: Organizasyonu kuran kişi veya kişilerin bir gelir veya kazanç elde etme kasıt ve niyetiyle hareket etmesidir.)

4. Gayrimenkullerin alım, satım ve inşa işleriyle devamlı olarak uğraşanlar,

5. Kendi adlarına menkul kıymet alım-satımı ile devamlı olarak uğraşanlar,

6. Satın alınan veya trampa suretiyle iktisap olunan arazinin iktisap tarihinden itibaren beş (5) yıl içinde parsellenerek bu müddet içinde veya daha sonraki yıllarda kısmen veya tamamen satılmasından elde edilen kazançlar. (5 yıl içinde parsellenmeden satılırsa ticari kazanç değil. Ama 4 yıl içinde satılırsa 80. maddeye göre değer artışı kazancı olur, istisnayı da aşarsa beyan edilir.)

7. Diş protezciliğinden elde edilen kazançlar. (01.01.2004’ten itibaren)

Kollektif ortaklıklarda ortakların, adi veya eshamlı komandit ortaklıklarda komandite ortakların ortaklık karından aldıkları paylar şahsi ticari kazanç hükmündedir.

Bilanço Esasında Ticari Kazancın Tespiti: Madde 38

Bilanço esasına göre ticari kazanç, teşebbüsteki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki müspet farktır. Bu dönem zarfında;

1. İşletmeye ilave olunan değerler bu farktan indirilir;

2. İşletmeden çekilen değerler ise farka ilave olunur.

İşletme hesabı esasına göre ticari kazanç, bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler arasındaki müspet farktır.

(Elde edilen hasılat, tahsil olunan paralarla tahakkuk eden alacakları; giderler ise, tediye olunan ve borçlanılan meblağları ifade eder.)

Şahıs Şirketlerinin Gelir Vergisi Karşısındaki Durumu: Sermaye şirketleri (anonim şirket, limited şirket, eshamlı komandit şirket), kooperatifler, iktisadi kamu müesseseleri, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler ve iş ortaklıkları GVK dışında tutulmuştur. Şahıs Şirketleri: Adi şirketler, kollektif şirketler, adi komandit şirketler. Adi şirketler: Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiştir. Birden fazla gerçek kişi ortak olabilir. Ortakların payına düşen kazançlar ayrı ayrı ticari kazanç sayılır ve ayrı ayrı beyan edilmek zorundadır. Ortaklar basit usulde gelir vergisine tabi olabilecekleri gibi ikinci veya birinci sınıf tüccar da olabilirler. Kollektif şirketler: Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiştir. Gerçek kişiler ortak olabilir. Şirket borçlarından dolayı ortaklar sınırsız sorumludurlar. Şirket tüzel kişiliğe sahip olmasına rağmen GV yönünden tüzel kişilik dikkate alınmamış, şirket ortağı olan gerçek kişiler vergiye muhatap tutulmuştur. VUK, kollektif şirketleri birinci sınıf tüccar saydığından bilanço usulüne göre defter tutmak zorundadırlar. Ayrıca, şirket ortaklarının aldıkları kar payları da ticari kazanç sayılır. Adi komandit şirketler: Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiştir. İki tür ortak vardır. Komandite ortak, komanditer ortak. Komandite ortak, şirket borçlarından dolayı sınırsız sorumludur, şirket kazancından aldığı pay, ticari kazançtır. Komanditer ortağın sorumluluğu ise koyduğu sermaye ile orantılıdır. Bunların şirket kazancından aldıkları pay, vergisi tevkif edilmemiş MSİ’dır. Adi komandit şirketler de birinci sınıftır ve bilanço esasına göre defter tutarlar. Adi şirket, zirai faaliyette bulunuyor ise ortaklar çiftçi sayılırlar. Kollektif şirket veya adi komandit şirket zirai faaliyette bulunsa da kollektif şirket ortakları ve komanditeler çiftçi sayılmazlar. Serbest meslek faaliyetinde bulunan adi ve kollektif şirket ortakları ve adi komandit şirket komandite ortakları serbest meslek erbabı sayılırlar. Komanditer ortaklar her halükarda menkul sermaye iradı sahibi sayılır.

İndirilecek Giderler: Madde 40

Safi kazancın tespiti için aşağıdaki giderler indirilir:

1. Ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderler; (İhracat, yurt dışında inşaat, onarma, montaj ve taşımacılık faaliyetlerinde bulunan mükellefler, bu giderlere ilaveten bu faaliyetlerden döviz olarak elde ettikleri hâsılatın %o 5’ini aşmamak şartıyla yurt dışındaki bu işlerle ilgili giderlerine karşılık olmak üzere götürü olarak hesapladıkları giderleri de indirebilirler. (Mükelleflerin bu götürü giderlerine ilişkin herhangi bir belge ibraz etme yükümlülükleri yoktur. Götürü gider uygulamasından ulaştırma işleri (45. madde) yapan dar mükellefler hariç tam ve dar mükellefler yararlanabilecektir.))

2. Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatında iaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı (Bu primlerin ve aidatın istirdat edilmemek (geri almamak) üzere Türkiye'de kain sigorta şirketlerine veya emekli ve yardım sandıklarına ödenmiş olması ve emekli ve yardım sandıklarının tüzel kişiliği haiz bulunmaları şartıyla), 27'nci maddede yazılı giyim giderleri (demirbaş giyim eşyası); (Özel sigortalar için yapılan ödemeler gider yazılamaz. SSK primlerinin de gider yazılabilmesi için SSK’ya fiilen ödenmesi gerekir. Bu nedenle SSK primleri, dönemine ve ait olduğu yıla bakılmaksızın fiilen ödendiği tarihte gider yazılır.)

3. İşle ilgili olmak şartıyla, mukavelenameye veya ilama veya kanun emrine istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar; (Teşebbüs sahibinin suçlarından doğan tazminatlar 41/5. maddede kanunen kabul edilmeyen gider olarak sayılmıştır.)

4. İşle ilgili uygun seyahat ve ikamet giderleri (maksadın gerektirdiği süreyle sınırlı olmak şartıyla);

5. Kiralanan veya işletmeye dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri;

6. İşletme ile ilgili olmak şartıyla; bina, arazi, gider, istihlak, damga, belediye vergileri, harçlar ve kaydiyeler gibi ayni vergi, resim ve harçlar; (Banka ve sigorta vergileri, emlak vergileri ve MTV’nin 14. maddesine göre sadece 2 sayılı tarifede yer alan: minibüs, panel van ve motorlu karavan, otobüs, kamyon, kamyonet, çekici ve vb. ile ticari amaçla kullanılan uçak ve helikopterler ve taşıt kiralama işiyle uğraşanların kiraya verdikleri araçlardan alınan vergiler GV ve KV’nde gider olarak yazılabilir.)

7. VUK hükümlerine göre ayrılan amortismanlar. (Amortismana tabi kıymetin işletmede 1 yıldan fazla kullanılması ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunması gerekir.)

8. İşverenlerce, Sendikalar Kanunu hükümlerine göre sendikalara ödenen aidatlar (ödenen aidatın bir aylık tutarı, işyerinde işçilere ödenen çıplak ücretin bir günlük toplamını aşamaz). (Çıplak ücret, fazla mesai, prim, ikramiye, sosyal yardım gibi ek ödemeleri ihtiva etmeyen ücrettir. Çıplak brüt ücretin aylık toplamının 30’a bölünmesi ile gider yazılabilecek aidat tutarı bulunur. Ancak, gider yazılabilmesi için aidatın ilgili olduğu yılda sendikaya işverence ödenmesi gerekir.)

9
İndirim konusu yapılacak bağışlar fatura sınırının altında kalsa bile mutlaka fatura ile belgelendirilecek ve ayrıca taşıma için sevk irsaliyesi düzenlenecektir. Bağışlanan mala ilişkin bilgileri eksiksiz olarak içerecek fatura, bağış yapılacak dernek veya vakıf adına düzenlenecektir. Mal bedeli olarak malın maliyet bedeli (yüklenilen KDV hariç) yazılacaktır.

Faturada, “İhtiyaç sahiplerine yardım şartıyla bağışlandığından KDV hesaplanmamıştır” ibaresinin yer alması zorunludur.

Ticari işletmeye dahil malların (gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin) bağışlanması durumunda maliyet bedelleri GVK 40. maddesi çerçevesinde gider kaydedilir. Bu işlem, faturanın bir yandan gelir bir yandan da gider kaydedilmesi suretiyle gerçekleştirilir.

Bağışlanan maddelerin işletmeye dahil olmaması halinde ise, maliyet bedelleri GVK 89. maddesi çerçevesinde yıllık beyannamenin bağış ve yardımlara ilişkin bölümüne yazılarak GV matrahının tespitinde indirim olarak dikkate alınacaktır.

10. Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedeli.maddelerinin maliyet bedeli.

Aşağıda yazılı ödemeler gider olarak kabul olunmaz:

1. Teşebbüs sahibi ile eşinin ve çocuklarının işletmeden çektikleri paralar veya aynen (mal olarak) aldıkları değerler (Aynen alınan değerler emsal bedeli ile değerlendirilir.)

2. Teşebbüs sahibinin kendisine, eşine, küçük çocuklarına işletmeden ödenen aylıklar, ücretler, ikramiyeler, komisyonlar ve tazminatlar;

3. Teşebbüs sahibinin işletmeye koyduğu sermaye için yürütülecek faizler;

4. Teşebbüs sahibinin, eşinin ve küçük çocuklarının işletmede cari hesap veya diğer şekillerdeki alacakları üzerinden yürütülecek faizler;

5. Her türlü para ve vergi cezaları ile müteşebbisin suçlarından doğan tazminatlar;

6. Her türlü alkol, alkollü içkiler, tütün, tütün mamullerine ait ilan ve reklâm giderlerinin % 0'ı (Yani bu giderlerin tamamı indirilebilir.)

7. Kiralanan veya işletmede kayıtlı motorlu deniz ve hava taşıtlarından işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olmayanların giderleri ile amortismanları;

8. Basın yoluyla işlenen fiillerden veya radyo ve televizyon yayınlarından doğacak maddî ve manevî tazminat giderleri.

Bu maddenin uygulanmasında, kollektif şirketlerin ortakları ile adi ve eshamlı komandit şirketlerin komandite ortakları teşebbüs sahibi sayılır.


Özel işlem ve özel iletişim vergilerinin gider olarak indirilmesi mümkün değildir.

Satın alınan ÖKC’lerin her biri için % 100’e kadar amortisman oranı seçilebilir. Amortisman ayırma imkanı olmayanlar alış bedelinin tamamını ticari kazancın tespitinde indirim konusu yaparlar. (3100 s. Kanun 7. madde.)

Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işlerinde [dekapaj (açık işletmelerde örtülü araziyi kaldırma) da inşaat sayılır] kar veya zarar işin bittiği yıl kati olarak tespit edilir ve tamamı o yılın geliri sayılarak, o yıl beyannamesinde gösterilir.

Mükellefler düzenleyecekleri beyannameleri işlerin ikmal edildiği takvim yılını takip eden yılın Mart ayının 15. günü akşamına kadar vermeye mecburdurlar. (Kazanç işin bitiminde tespit edilir, tamamı o yılın geliri sayılarak takip eden yılın 15 Mart’ına kadar beyan edilir.)

Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerin diğer işlerle birlikte yapılması halinde müşterek genel giderler ve amortismanlar aşağıdaki esaslara göre dağıtılır:

1. Yıl içinde birden fazla inşaat ve onarma işinin birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler bu işlere ait harcamaların enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş tutarlarının birbirine olan nispeti dahilinde;

2. Yıl içinde tek veya birden fazla inşaat ve onarma işinin bu madde şümulüne girmeyen işlerle birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler bu işlere ait harcamalar ile diğer işlere ait satış ve hasılat tutarlarının (enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş tutarlarının) birbirine olan nispeti dahilinde;

3. Birden fazla inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerle sair işlerde müştereken kullanılan tesisat, makine ve ulaştırma vasıtalarının amortismanları, bunların her işte kullanıldıkları gün sayısına göre.

İnşaat ve Onarma İşlerinde İşin Bitimi: Madde 44

İnşaat ve onarma işlerinde geçici ve kesin kabul usulüne tabi olan hallerde geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın idarece onaylandığı tarih, diğer hallerde işin fiilen tamamlandığı veya fiilen bırakıldığı tarih bitim tarihi olarak kabul edilir. (İşin ifa edilip son bulması için, işin yapılmış olması, yapılan şeyin teslim edilmiş olması ve kabul edilmiş olması gerekir.)

B
Bir işin bu madde kapsamında değerlendirilmesi için inşaat ve onarma işi olması, başkalarının hesabına ve taahhüde bağlı olarak yapılması ve birden fazla takvim yılına taşması gerekir.

İşin başlangıç tarihi: Bu kapsamdaki işlerde işin başlangıç ve bitiş tarihleri önem arzeder.

-Yapılan sözleşmede işin yer teslimi öngörülmüş ise yerin teslim edildiği tarih,

-Yer teslim tarihi belirtilmemiş ise sözleşmede belirtilen işin başlangıç tarihi,

-Sözleşmede bunlar belirtilmemiş ise sözleşme tarihi, işin başlangıç tarihi olarak kabul edilir.

Dar mükellefiyete tabi olanların Türkiye ile yabancı memleketler arasında yaptıkları ulaştırma işlerinde elde ettikleri kazançlar Kurumlar Vergisine tabi yabancı ulaştırma kurumlarının kazançlarının tayinine ait esaslara göre tespit olunur.

Basit usulde ticari kazanç, bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler ve satılan malların alış bedelleri arasındaki müspet farktır (Kullanılan sabit kıymetler gider yazılmaz ve üzerlerinden amortisman hesaplanmaz.) Bu fark yapılan faaliyetle ilgili olarak alınması ve verilmesi mecburi olan belgelerde yazılı tutarlara göre hesaplanır.

Basit usulde vergilendirilenler, kazancın tespiti ve defter tutma hükümleri hariç, ikinci sınıf tüccarlar hakkındaki hükümlere tabidirler.

Basit usule tabi ticaret erbabından, sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenlediği veya kullandığı tespit edilenler, bu hususun kendilerine tebliğ edildiği tarihi takip eden aybaşından itibaren 2. sınıf tüccarlara ilişkin hükümlere tabi olurlar.

- Aynı işte ortak olarak çalışanlar hakkında 47. maddede yazılı yıllık kira bedeli (b.şehir 3.500 YTL, diğer yerler 2.500 YTL’yi aşmamak) ve 48. maddede yazılı iş hacmi (alış, satış ve iş hasılatı) ölçüleri toplu olarak, diğer şartlar ortakların her biri için ayrı ayrı aranır.

- Ortaklarından birisi gerçek usule göre GV’ne tabi ise diğer ortaklar da gerçek usulde tespit olunur.

- Adi ortaklıkla birlikte diğer şahsi bir işle de iştigal edenlerin gerçek veya basit usulden hangisine göre vergilendirileceği, 47. maddenin 2 numaralı bendi (kira bedeli) ile 48. maddede yer alan (alış, satış ve iş hasılatı) ölçülerden şahsi işine ait olanlara, ortaklık hissesine düşen miktarların eklenmesi suretiyle tespit olunur. Şahsi işin mevcut olmaması halinde, muhtelif ortaklıklardaki hisseler toplanır.

- Basit usule tabi olmanın şartlarından herhangi birini takvim yılı içinde kaybedenler, ertesi takvim yılı başından itibaren gerçek usulde vergilendirilirler.

- Basit usulün şartlarına haiz olanlardan, bu usulden yararlanmak istemediklerini yazı ile bildirenler, bu talepleri doğrultusunda takip eden ay başından veya izleyen takvim yılı başından, yeni işe başlayanlar ise işe başlama tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirilirler.

- Herhangi bir şekilde gerçek usulde vergilendirilecek olanlar ve gerçek usulde vergilendirilen mükellefler, bir daha hiç bir şekilde basit usule dönemezler. Bu kişilerin aynı türden iş yapan eş ve çocukları da bu faaliyetleri nedeniyle basit usulden yararlanamazlar. (Farklı türden iş yapan eş ve çocuklar basit usulden faydalanabilirler.)

Basit usule tabi olmanın genel şartları şunlardır:

1. Kendi işinde bilfiil çalışmak veya bulunmak (işinde yardımcı işçi ve çırak kullanmak, zaruri ayrılmalar dolayısıyla geçici olarak bilfiil işinin başında bulunmamak bu şartı bozmaz. Ölüm halinde iş sahibinin dul eşi veya küçük çocukları namına işe devam olunduğu takdirde, bunların bilfiil işin başında bulunup bulunmamalarına bakılmaz.) (Büyük çocukları olmaz.)

2. İşyerinin iş sahibine ait olması halinde emsal kira bedeli, kiralanması halinde yıllık kira bedeli toplamı b.şehir sınırları için 3.500. YTL’yi, diğer yerlerde 2.500 YTL’yı aşmamak.

3. Ticari, zirai veya mesleki faaliyetler dolayısıyla gerçek usulde GV'ne tabi olmamak.

Basit Usule Tabi Olmanın Özel Şartları (Madde 48)
Basit usule tabi olmanın özel şartları şunlardır:

1. Yıllık alım tutarının 50 milyar, veya yıllık satış tutarının 72 milyar YTL’yi aşmaması,

2. Mal alış-satışı dışındaki işlerle uğraşanların gayri safi iş hasılatının 25 milyar YTL’yi aşmaması,

3. Yukarıdaki işlerin birlikte yapılması halinde, yıllık satış tutarı ile iş hasılatı toplamının 50 milyar YTL’yi aşmaması.

Tekele tabi maddelerle, damga pulu, milli piyango bileti, akaryakıt, şeker gibi kar hadleri düşük olarak tespit edilmiş bulunan emtia için, ilgili bakanlıkların mütalaası alınarak Maliye Bakanlığı'nca belirlenecek alım satım hadleri uygulanır.

Basit Usulün Hududu: Madde 51

Aşağıda yazılı olanlar, basit usulden faydalanamazlar:

1. Kollektif şirket ortakları ile, komandit şirketlerin komandite ortakları; (yani, komanditerler basit usule tabi olabilir)

2. İkrazat işleriyle uğraşanlar;

3. Sarraflar ile kıymetli maden ve mücevherat alım satımı ile uğraşanlar;

4. Bu Kanunun 94. maddesinin birinci fıkrasında sayılan kişi ve kurumlara karşı inşaat ve onarma işini taahhüt edenler ile bu mükelleflere karşı derece derece taahhütte bulunanlar; (yani, taşeronlar)

5. Sigorta prodüktörleri;

6. Her türlü ilan ve reklam işleriyle uğraşanlar veya bu işlere tavassut edenler;

7. Gayrimenkul ve gemi alım satımı ile uğraşanlar;

8. Tavassut işi yapanlar (dayıbaşılar hariç);

9. Maden işletmeleri, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl üretim yerleri, tuğla ve kiremit harmanı işletenler;

10. Şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığı yapanlar ile treyler, çekici ve benzerlerinin sahip veya işleticileri (Yapısı itibariyle sürücüsünden başka 14 ve daha aşağı oturma yeri olan ve insan taşımaya mahsus motorlu kara taşıtları ile yolcu taşıyanlar hariç);

11. Maliye Bakanlığınca teklif edilen ve Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan gerçek usulde vergilendirilmesi gerekli görülenler.

(Maliye Bakanlığı teklif eder, Bakanlar Kurulu kararlaştırır.)

ÖRNEK: [(8/5521 sayılı B.K.K. ile zirai mahsul satın alarak bu mahsulleri kısmen veya tamamen tüketici dışında kalanlara satan ticaret erbabının gerçek usulde vergilendirilmeleri kararlaştırılmıştır.)

(92/2683 Sayılı B.K.K. ile) Her türlü televizyon, video, radyo, teyp, müzik seti, disk-çalar, kamera, bilgisayar, soğutucu, çamaşır ve bulaşık makinesi, elektrikli süpürge, elektronik müzik aletleri, elektrikli dikiş makinesi ile elektrikle çalışan benzeri eşyaların alım-satımı ve üretimi ile uğraşan mükelleflerin gerçek usulde vergilendirilmesi kararlaştırılmıştır.)]