Əməliyyat sistemləri

Əməliyyat sistemləri

Əməliyyat sistemlərinin yaranma/inkişaf yolu

Kompüter işə salındıqda əməliyyat sistemi başqa proqramlara nəzərən ilkin olaraq əməli yaddaş qurğusuna yüklənir və o digər proqramların işləməsi üçün mühit yaradır. Əməliyyat sistemi eyni zamanda kompüterlərdə çoxməsələli (yaddaşın və həll vaxtının bölünməsi, qırılmaların təşkili və s.) iş rejiminin təşkilini təmin edir.

Əməliyyat sistemi kompüter avadanlığının istifadəsini (avadanlığların idarə etməsini, informasiyanın daxil edilməsini və çıxardılmasını, sənədlərin redaktəsini, başqa proqramların istifadəsini/idarə edilməsini və s.) mümkün edən proqramdır. Əməliyyat sistemi ən öncə kompüterin sabit yaddaşından əməli yaddaşa köçürülür və bütün başqa proqramlar həmin əməliyyat sistemi altında çalışır.

Funksiyaları

• 
  Proqramların əməliyyat yaddaşına köçürülməsi və onların tətbiqi
  
• 
  Standartlara cavab verən informasiyanın daxil edilməsi və çıxarılması qurğularının istifadəsinin mümkün edilmasi
  
• 
  Kompüterin əməli yaddaşının idarə edilməsi
  
• 
  Kompüterin sabit yaddaşının idarə edilməsi
  
• 
  İstifadəçi ilə kompüter arasında qarşılıqlı əlaqənin yaradılması
  

• 
  Bir neçə əməliyyatın parallel olaraq yerinə yetirilməsi
  
• 
  Proseslər arasında bağlantının/qarşılıqlı əlaqənin qurulması
  
• 
  Kompyuterlər arasında bağlantının/qarşılıqlı əlaqənin qurulması(şəbəkə)
  
• 
  Sistemin sıradan çıxmağının, informasiyanın itirilməsinin/ikinci şəxsin əlnə keçməsinin qarşısının alınması
  
• 
  Qoşulmaların idarə edilməsi
  

Əməliyyat sistemlərinin təsnifatı

• 
  sistemlə eyni vaxtda işləyən istifadəçilərin sayına görə: biristifadəçili, çoxistifadəçili;
  
• 
  sistemin idarə olunması ilə eyni vaxtda yerinə yetirilən məsələlərin sayına görə: birməsələli, çoxməsələli;
  
• 
  prosessorların sayına görə: birprosessorlu, çoxprosessorlu;
  
• 
  prosessorun mərtəbələrin sayına görə: 8 – mərtəbəli, 16 – mərtəbəli, 32 – mərtəbəli, 64 – mərtəbəli;
  
• 
  interfeysin tipinə görə: əmrli və obyektyönlü;
  
• 
  informasiya emalı rejminə görə: paket emallı, vaxt bölgülü, real vaxt miqyaslı;
  
• 
  resurslardan istifadənin tipinə görə: şəbəkə, lokal.
  

Növləri

Kompyuterlərdə bir neçə tip əməliyyat sistemlərindən istifadə edirlər: UNİX, DOS, MS DOS, OS/2, Windows 9x, Windows 95/98/Me/2000/XP/Vista/7. Fərdi kompüterlərdə əsasən Windows 9x (1995-ci ildə yaradimışdır) əməliyyat sistemi proqram təminatından geniş istifadə olunur. Windows 9x çoxməsələli əməliyyat sistemi olub, qrafiki pəncərə istifadəçi interfeysinə malikdir.

• 
  MSDOS(QDOS) əsasında: Microsoft Windows(+1993 Windows NT 3.1, NT 3.5, Windows 95, NT 3.51, NT 4.0, Windows 98, Windows 2000, Windows ME, Windows XP, Windows Server 2003, Windows Vista...)
  

• 
  
  
  • 
    Mac OS
    
• 
  UNIX əsasında:
  
  • 
    Linux: Debian(Ubuntu, KNOPPIX və s.), SLS/RedHat(Fedora və s.), Slackware(SuSE, SLAX və s.) və s.