Evel m’hen pretant an den-mañ ?
« Ya, emezañ, aotrou ‘r Hure ;
Rzon en-deveuz al laer-z :
N’oa mar ebed, abaoe pell
Edo ar pez-se em godell...
Pa felle din e baseal,
E lavared ‘oa eur pez fall...
Kement ha kement ma soñjis
E stleper e daouarn Justis :
Marteze e hellfent tennañ
Ar falloni a zo ennañ ?
Aze, komper, eun den e oa,
Mard eo kristen. Ouhpenn c’hoaz :
Propheta, plus quam Propheta !...
Aretom eun nebeud ama’
Diouh kement-mañ eo deoh anad
Penaoz MORIN n’oa ket gaouiad ;
M’ho-po-hu ar seurt atanchou,
En em roeh d’an oll ziaoulou,
Evid nah groñs ho laeroñsi.
It, n’oh nemed da lastri ;
Peñserien, tud revoltet,
Toud e rankeh beza krouget,
Dre m’oh, evel den n’her hontest,
Todu kalz re brim da dud onest.
Mez mar oh euz devosion,
Kontinuit hoh atansion :
N’eus netra edifiantoh
Evid ar pez a gontan deoh.
Paour-kêz partaplik106
Maz vijes ket a galite
Va faour-kêz Omnis homo-me,
N’oad ket bet ouzit ken kruel ;
Neuze da ano imortel
A vije er hazetennou
Er penn euz da aksionou
Skrivet, morgoae, a-la-frisad107,
Gand paraf108 ha fanfaronad,
Mez abalamour n’oas ket nobl,
Out abandonet gand ar bobl,
Ar re 109n’hellont estimoud den,
Anez kleze ha kokardenn ;
Setu eno pe evid rezon
E tilezer en abandon,
Heb ma’z eus ahanout neb memor.
Ha koulskoude, hebyeñ110, da istor
A zo eur pez euz an drollañ
‘Oufed da gleved er bed-mañ.
Ahanta, va Houëryaouted111,
Diskouezit ha c’hwi ‘zo paotred ;
Imitit an Omnis homo
A hini112 ema ar gwel hirio.
Mez hemañ eo ‘r choarz, hemañ eo ‘r hristill !
Ebat a ra joa deoh, perhill113.
Aloñ114, gand a reot, dihana115,
Tavit, pa ne dalvit netra !
Ha grit eun dra atañsion
War va zeizved refleksion.
N’hoh-esu klevet bete vremañ,
E komparezon, c’hoaz netra :
Novum genus potentiæ ;
(Va bennoz, latin adarre !)
Vir a-vours ! Lekeom d’ar boulin !
Peroked ! foug ! ha tourmantin !
Sivom gwern vizan ha bopre !
Qui potes capere, cape.
An tangwall
Bremañ deg vloaz ar miz a zeu,
(Edoh amañ ivez neuze,
N’oa ket kuzet, toud her gwelah116,
Ha kaoud a dleit soñj a-walh).
An tangwall o veza kroget
Plezantamant117 en or hloched,
MIKEAL a grao oh an doenn,
Evel eun drouiz oh eur wezenn ;
Ha ramap war an nein neuze
Evel war gein eun hinkane,
« Evid areti, emezañ,
An tangwall o krañchad outañ » ;
Mez, evel ma oa seh ar vatier118,
N’hellas ket ober e afer.
Pa gomañsas an tan suillañ,
Flip flip, toud war-dro dezañ,
Ha grilla memez e voustach119,
E kuitaas prest e varh louach
Hag e tiskennas izelloh,
Da houlenn sikour diouzoh,
Ha dreist-toud oh Peres Grifard,
An ini120 a oa papalard121,
Gand an hini122h e veze aliez
(Dre m’oa e vignon) asamblez,
Hag hen anvas e heritour,
Mar bije e rekour.
Peres Grifard, ‘ouzoh ervad,
Ne doa ket terp-terp tempret mad123,
Ken nebeud hag eul leue bloaz-ze,
A zo o c’hoarzin er horn-tro-ze.
Per, ‘ta, ‘grias war bouez e benn :
« Dilamm eta en eul lamm krenn ! ».
MORIN dabord a zilammas
War chouk e gil, hag hel lazas.
Ha goude toud, d’am zantimant
E rdeas e daol onestamant :
Ar charite vad a ordren
En em breferi da beb den.
Rag preferablamant d’an oll
E tleom mired na daim da goll ;
Hag onestoh eo da eun den,
N’eus forz dezañ pe dre voyen,
Soñjal en em zavetei,
Evid re en em espozi.
Eur wech en em gavas gwasoh,
Eul leoig ahann pe dostoh,
En iliz ma’h egzorsized
Eur plah hag a oa posedet.
Gwillou, klevit, a asure,
Dre e feiz, biken ne zortije,
Anez antren e korv MORIN.
Setu hemañ nehet alafin124 ?
Tost en em gave d’an Duard
Hag er font125 edo tostig mad !
« C’hwi a zoñj deoh ? ba, ba-ba,-ba !
MORIN a barlantas outa’ ;
Hag heb diskouez aon ebed,
A reas goap euz an Droug-Spered.
Aotrou ‘n Diaoul, c’hwi ‘zo saovach,
C’hwi ‘zo trehouet en ho langach ;
(Fallad prononsiason !
A villad propozision !
D’ho peza abil (emec’hwi),
Ne doh nemed eun iñpoli) ;
A zioulakat komplimant !
(Me ‘m-eus douet na doh besteod,
Hag eun draig ouhpenn hanter-zod.)
Gand a reot, serrit ho kenou :
Mez eo kleved ho tiskourziou !
C’hwi, soñjal mond e korv an ddu !
N’eo ket en Ti-Koz em’ ho klud ?
Ergo præcise de facto,
Petra na chomit-hu eno ?
Hennez eo ‘r c’hoant reded korvou
A zo deut en ho pouzellou !
Da veza dija war an oad,
Ho kavan kuriuzig-mad.
Ober a rit eun aksion
‘Zo kontrol d’ho kompleksion.
Satan goz, Doue ‘r ho paeo !
Bezit fur hag it en ho tro.
Soñjal “antren“ e kov MIKEAL ?
O ! o ! ne deot ket, sur, el-leal,
Pe c’hwi ‘facho pe ne reot ket,
Re vriad hoh-eus kemeret :
An neb en em stourm ouz MORIN
N’en em stourm ket ouh eur glandin ;
Hennez a zo e peb afer
Finnoh evidoh an hanter,
« Ar harr a dennit war ho kein » ;
Or, hervez an Euriou latin
« Etre ar bez hag ar wezenn
Ne dleer ket lakaad ar gohenn ».
A-barz nemeur, kredit din-me,
Ho-pezo keuz d’ar gerig-se :
Primo quidem ho-pezo mez ;
Diskouezet ‘viot gand ar bez126
(Er bed-mañ koulz hag er bed all
Evel eul lach, hag eur hi fall ;
Ha mar goar ho preudeur beva,
Ne vankint ket d’ho prodiga,
D’ho tisklêria da imbesil,
Peotramant d’ho kas en egzil...)
Mez a-brepoz, oditored ;
Deom war or hiz en eur penn-red :
Petra ‘zoñj deoh euz a VIKEAL ?
Gwall “nehet“ ‘oe seu ?... el-leal ?...
Gwall domm ‘oe ‘r gaoter ganta’.
« Me ‘zo marvaill... ». « Na p’evid tra ?... »
An diaoul-ze a oa desevet.
Hag ouhpenn gwall lemm a gaked127,
Petra reas an Omnis homo ?
En em zila euz ahano,
Mond d’ar porched, hag azezañ
En eur piñsin a oa ennañ,
Sevel e vragez, troñsa e vleo,
Starda e zillad war e dro,
Planta e dok beteg e zaoulagad,
Kemered toud tres eur paotr mad
Ha da grial war bouez e benn :
« Deus ‘ta, Diaoul, mar dout eun den !
Tenn eun taol ‘ta, mar deus ganez 128!
Souten ar pez a leveres ;
Diavañs129 eta, avantur130 !
Da goll pe da hounid out sur !
Deus ‘ta, diavañs eun nebeud !
Nemed aon az-pe rag da skeud,
(Rag mar dout fur, war a glevan
N’ez laki ket en em beintañ131).
Dered ! Eur wech ! Diou wech ! Teir gwech !
Mar ’h azardez132 ober ar veach !
Petra oufed da gaodu galantoh ?
Kristenien, m’her goulenn ouzoh.
N’ao ket e zeurt war an douar ;
Gwaz ne doa ket memez en ear133
Prudañs al leon, nerz ar zarpant
En-doa MORIN sertenamant.
Ad libitum ez ee ganta’.
Heb mankoud da eun iota,
Todu kement a antreprene,
Hab jamez en em jeini re.
Al laboused
A-brepos, mard edoh amañ,
Disul Fask-Vihan diwezañ,
Pe edod en overenn-bred,
Hoh-eus soñj perag ? perag n’ho-pe ket ?
Disul..., ya..., disul ‘vezo bloaz...
P’edot er pron !... N’ouzoh ket c’hoaz ?
Hañ, pa edo al laboused,
Gand kalz a drouz hag a gaket,
Partoud amañ, dre ar vaoujou134,
War ar plañch135, hag ar mogeriou,
Oh ober o neiziou (setu !)
Red ‘oa dezo o ober en tu
Ha ne doa gwaz ober, amañ !
Pa’z oa plasou azr re vravañ,
Ouhpenn daou-hant ! war beb moger,
Mui gand mond er-mêz d’o ober !
Ker fasil e roed plas dezo
Da hournijellad tro-war-dro,
M’o-doa lakaet en o diviz
‘Oant bourhizien euz an Iliz,
Ha ma reent eru chalami,
Eun reñtamar136 hag eun dourni,
M’edon o farda mond em zro
Ha rei an alhweziou dezo.
Ha just e vije e gwirionez,
P’o-doa an uehlla mouez.
Me ‘felle din rei d’entent deoh
Kaoud soagn137 da vinouera138 ho moh.
E ! A ! kerkoulz ‘oa din tevel,
Ha pa vijen bet o vervel,
N’oan evid rei netra d’entent...
Ha c’hwi, evel statuou sent,
Digor kaer ganeoh ho kenou,
Ho taouarn en hoh askreou,
Ne droeh ho taoulagad morse
Diouz ‘n anevaledigou-ze,,
Hep klask ar voyenn d’o chaseal.
Mez an Omnis homo MIKEAL
Dre e wir skiant a gavas
An ijin d’o has toud er-meaz139.
Edo, d’an ampoent, azezet,
Aze, e plas ar fabliked,
Pa reas din sin ez ee dezo.
(Me ‘zoñj din her gwelan atao
Gand e êr neif140 ha laouen
Oh ober din sin gand e benn ;
Rag heb e anaoud a-zoare,
D’ar zul, ha d’ar goueliou ive’,
N’oa mab na gemerje MIKEAL
Evid ar Prokureur Fiskal,
Pa veze en e abid brao..
Rag an abid, klevit, or zao ;
Ha MORIN a oa fignoler,
Dichigas141 keit hag a ranker.)
Evel m’her gwelis o lucha,
Me zouetas ‘oa din e rea142 ;
Rag er hiz-se eh esplike,
Euz ar penn, ar pez a zoñje.
P’her gwelis savet en e za’...,
Me lakae ez ee d’o laza ;
Mez soursi ! ne deo ket a reas :
Ar skubellenn a gemeras.
War ar bank e sao en e za’ ;
Fredi, fredoñ, bredi, breda...
Te a yelo ; te, ne di ket ?
Te az-pezo ; te, n’az-pezo ket ?
Demeuz an eil penn d’egile
O rafourchas toud evel-se ;
Ar gwiad kevnid a skubas ;
Al laboused a zineizas ;
Pikad, pellaad, ha faroucha,
Difanka ‘n neiziou a reas krak,
Heb ma chomas na frik na frak.
La ! Paneve an Omnis homo
Petra on-bije-ni greet eno ?
Nescio vos ; rag n’ouzoh, toud,
Nemed genaoui evel saout.
Kleier
Orsus, n’eus forz, bandenn leueou briz !
A-barz ma’z aim euz an iliz,
Grit eun nebeud atañsion
War an eñsteñk143..., hag ar feson...,
En-devoa da garillonad
Pa veze e imor ervad,
Gand e gleier e vuzike
Ker kaer, ker kaer, ma’h estone
An neb a gleve anezañ...
(Ha koulskoude, setu-eñ amañ !...)
Ne ouei bemol na bekar,
Na tamm muzik, an oll her goar...
Hag e lavare e vamm geaz144,
Penaoz ez oa eun domaj braz,
Defot n’en-doa bet e Pariz,
O tedski rubrikou ‘n iliz ;
Abil estrañj e vije bet,
Diouh an doare euz e spered.
A dra serten salo ‘vije !
Mez lezom ar haoziou koz-se,
Ha pignom en tour – a spered !-
Da zelaou e vuzik poarfet.
E peder hordenn e kroge
Heb dond d’en em jeni morse :
En diou-mañ gand e zaou zornig ;
En honhont gand e henaouig ;
Gand e zaou droadig en eben145 ;
Goude, e lavarje Amen,
Hag en em stlejenne, (heb droug !),
Evel pa vije ouh ar groug ;
Hag e kanje ar pevar hloh
(Evel pa barlanjent ouzoh) :
Tenn amañ ! tenn amañ !
Tenn gwin ! tenn gwin !
Tenn d’evañ ! tenn d’evañ !
Da VORIN ! da VORIN !
Hañ, ar hêz ! eñ a oa marvailluz !
MORIN, te a oa burzuduz !
Manierou kaer
Ouhpenn, an den-ze en-devoa
Manierou ezu ar re gaerra,
Hag eun den abil, eun devez,
O paseal amañ dre ‘r barrez,
A lavaras, am-eus klevet,
Dre ‘r bouk-mañ, n’on ket pe da bed146,
Penaoz, en eun nesesite
E hellfe komz ouh ar Roue.
Evid gwir, n’oa ket eun orin147,
Eveldoh, ‘oa MIKAEAL MORIN.
Kana a ree heb leor ebed,
Par memez d’eun ograou fachet.
E kement leh ma’z ee MORIN,
Dap !... taolet ar chap148 war e gein !
Bale a ree evel eun Eskob,
Atao, mardiah149, lest150 ha prop ;
Hag en eur roda e raje
Poufe, poufe, poufe, poufe...
Ya, hanter voued ‘oa e weled,
Pa ranked mond e tro ‘r vered.
Bale a ree, ya, bale,
Ker seder war ar pie-frañse151...,
Ha sederroh c’hoaz, em-eus aon,
Evid Ar Penker dre Leon.
Petar ‘oah-hu en e gichenn ?...
Kleved a reot bremañ-souden :
MORIN a oa en ho touez
Toud-a-fin-fet just par memez152
Evel ma vez amañ gwelet
Eur gaolenn-bome dispaket
E-kreiz eur hoariemyad panez153.
Komparezon ha rezon
Mez, a lavaro Gran-Bragez154,
O rezoni dre e feson,
Komparezon n’eo ket Rezon.
Netra ‘ta ? Gwelom !... Distinguo :
Ma ne deo ket konform, concedo ;
Mez, mar deo evel ma’z eo dleet,
Nego an dra-ze hed-ha-hed.
N’eo ket Rezon stricto sensu,
Mez oh arvari emaoh-hu
Pe ‘r Gomparezon vad amañ
Pe ‘r Rezon fall eo ar wellañ ?
N’ouzoh ket, ras155 Goulhen An Hir,
Ped favenn a ya d’ober teir ;
Hag e fellfe deoh, eemc’hwi,
Disput war ar zulozofi !...
Deskit parlant a-barz soñjal.
Mez hoh euteur156, pennou chatal,
Ma tiskouezin-me deoh amañ
Peger just e filozofan,
P’ho komparezan ouh panez ?
Selaouit ‘ta ; (n’eo ket diêz ;
N’eo ket red din beza biken) :
Ar ger a“banezennien“
‘Zo deuet euz ar ger a “banez“
Hag evel-se ez eus ivez
Etrezo rapport mutel,
Koneksion spirituel,
Relasion substañsiel.
`(Livirit, mar gouzoh, din-me
Petra ‘zinifi ‘r geriou-ze !)
Atqui n’eus netra ker serten
Evel m’oh panezenneien.
E ! doncque, p’ho Komparachan
Ouh panez, evel ma her gran,
Am-eus Rezon vad d’hen ober.
Ahann, Bleo-brun, ahann Kouër,
Ahanta, n’eo ket evel-se
Eo degas an dud da’n here ?
N’eo ket evel-se eo deski
Penaoz e ranker rezoni ?
Ma n’avañsan ket kalz a dra
Nemed sur e ven da genta,
Ha kennebeud e ree MORIN.
Mez petra ‘dalv dezañ erfin ?
Setu-eñ maro koulskoude !
Mad ! Requiescat en pace !
Hga e pokfen d’e reor bremañ,
N’oufen ket e resusitañ.
Mab da biou ?
Evid kement-se ; kredit din157 :
N’oa ket poazet war plas ar gouign.
Ha mar kendalhe boutou-prenn158,
N’oa ket dre ourgouill ‘oa serten,
Rag, evid prouv deoh kement-se,
E dad-kaer a oa mestr-kere.
Evel ma save e vouez
Er gousperou en on touez,
Ne weljeh partoud nemed chas,
Ahi, ahi, ahi, o vond er-meaz159 :
Biskoaz Stentor hag Ermojennn
Ne oe kreñvoh o horzenn.
Ha paneve aon da ober
Eun tamm dismegañs d’e vamm ger,
Deiz ha noz e kredfen fasil
E ve mab da eun dijentil ;
Diana160 ar soupsoñ am-eus
Eo cheñchet e ti magarez161,
Pa’h eo ganet evid ober
Traou ker burzuduz ha ker kaer,
Ar re162 a zo merkou patant
N’oa ket an den-ze peizant.
Netra ma ne vije ive’ !
Me ‘ya da brouv deoh kement-se
Hag entre-daou, c’hwezom on fri,
Ma’z aim goude diouhtu ganti.
De profundis
Setu aze ar poent kentañ.
Den a hell kaoud abeg ennañ ?
Ne gredan ket e ve ganet !
Hag er fond, ivez, ne deus ket.
Mez a-barz komañs a-nevez,
Hag entr’ am-eus memor ivez,
Ma ya da vond da zifrichañ
Eun De profundis evitañ.
Ha c’hwi ivez, bandenn ezen,
Kriit, ken a faouto ‘r gorzenn,
(Pa n’ouzoh ho Te profundis),
|