Candemir doğan arapçA ÖĞretiMİnde yöntem oriJİNLİ problemler ve çÖZÜM Önerileri candemir doğAN

3. Arapça Becerilerin Kaynaşık Öğretimi

Temel dil becerileri önceden tecrübe edilen dilsel kullanımların parçalar hâlindeki değişik uygulamalarla oluşturduğu birikimler üzerine kurulur. Bunun için öğrenci Arapçayı, sürekli uygulamalar yaparak basamaklı ve tecrübelerle birikimli bir süreçte beceri kazanacak bir biçimde öğrenmelidir. Dil uygulamaları sırasında meleke oluşturacak Arapça birikimin, sadece yalın ve anlamsız sıkıcı tekrarlarla meydana gelemeyeceğine dikkat edilmelidir. Çünkü meleke oluşumu, özellikle belirli hedeflere yöneltilen ve uygun zaman aralıkları içinde birbirini izleyen uygulamalar ve onlardan doğacak dilsel yaşantı ve tecrübelere gerek duyar. Bunun için bazı karmaşık Arapça yapılar sadece tekrarlarla değil, sürekli artan sıklıkta karmaşık şekillerini kullanma ve tecrübe kazanma alıştırmalarıyla öğretilmelidir.

Arapça yabancı dil olarak tüm yapısal bilgileri beceriye dönüştürecek aşamalı uygulamalar dizisi içinde sürekli ve etkili bir biçimde desteklenerek öğretilmelidir. Arapça dilsel bir yapıyı fonksiyonel bir kullanım, bir gramer kuralı, bir beceri veya dilin bir birimini genel yapıdan soyutlayarak tek başına öğretmek imkânsızdır. Yani hangi ifade ve anlatımların nerede ve nasıl kullanılacağı bilinmeli, bilgiler yaşantıya dönük olmalı ve fonksiyonel bir aşamalar düzeni içinde öğretilmelidir. Öğretim, dil melekelerinin kendilerini oluşturan yapısal ve fonksiyonel tüm unsurlarla bağlantılı olarak etkileşim örgüleri içinde ve melekeye dönüşecek biçiminde yapılırsa, aktif Arapça öğrenimi gerçekleşir.

Arapça dil becerilerinin aktif olarak istenen ve beklenen yönde, etkili ve verimli gelişmesi için şu düzlemde koordine edilmeleri gerekir:

3.1. Beceri Edinimi Tutarlı, Dayanışık Bir Yol İzlemeli

Öğrencinin kazanması gereken her beceri, diğer becerilerle bir bütünlük içinde kaynaşabilecek ve iletişimde ortak kullanıma fırsat verecek nitelikte olmalıdır. Öğrenci bilgi ve becerileri bütünlük içinde öğrenmeli, her gün çeşitli yeni ilavelerle dilsel birikiminin uğradığı değişiklikler ve bunlardan doğan farklar kolayca karşılaştırabilmelidir. Örnekler yaşayan Arapçadan alınır, bilgiler birbirini pekiştirir ve tutarlı bir biçimde ilişkilendirilirse öğrenme daha sağlıklı olur. Öğrenme uygulamalarının birbirini destekler nitelikte olabilmesi için çevre şartlarının da bunlara uygun ve tutarlı olması gerekir. Bunun için Arapça öğretiminin en verimli nasıl yapılabileceğini gösteren bütün bilgi, beceri ve uygulamaları kapsayacak bir disipline gerek vardır. Böyle bir disiplin içinde yapılan dilsel ve fonksiyonel Arapça öğrenimi başarılı olur.

Becerilerin edinimi için sürekli gelişen metot ve teknikler ile teknik donanımdan yararlanılmalıdır. Teknik donanım desteğiyle sağlanan sürekli duyma, dinleme ve tekrarlama, Arapça sözlerin öbekleşerek dilbilgisi örgüsü kazanılmasına katkı sağlar. Temel dil becerilerinin öğretimi, özellikle ileri safhalarda, öğrenciye sonsuz sayıda Arapça cümle öbeklerini üretebilme yeteneğini kazandırır. Öğrenci, Arapça anlatım kalıpları ile yapı kurallarını beceri olarak kazandığında, Arapça dil yeteneği (competance) kazanmış olur. Yine Arapçayı kendisine mahsus bir tarzda kullanma ve konuşma kabiliyetini kazanan öğrenci, Arapça kullanım yeteneği (performance) kazanmış olur.

Arapça düşünme becerisi kazanmanın dili öğrenmeye çok önemli katkısı vardır. Bunun için, Arapça metinler Türkçeye tercüme edilmeden okuma, konuşma ve özellikle toplum içinde yapılan hızlı konuşma gibi çeşitli etkinliklerle geliştirilmelidir. Arapça düşünme becerisini kazanma aşamasını, anlamları Arapça olarak hissetme aşaması takip etmelidir. Aslında Arapça hissetme, Arapça düşünme yeteneğini kazandıktan sonra gelişir. Türk öğrenciler bu aşamayı diğer Arapça öğrenenlere kıyasla daha kolay atlatırlar. Çünkü İslâm kültürü içindeki tarihî birliktelik, Arap hissiyatını doğru ve hızlı kavramaya yardımcı olur. Bu olumlu etki öğretime yansıtılırsa, öğrenmede yüksek başarı sağlanır. Arap hissiyat ve düşüncesini Türk öğrencinin özümseme başarısı, daha iyi metot ve teknik imkânlarla Arapça öğrenen başka öğrencilerden daha hızlı ve güçlüdür. Bunu Tunus Burgiba Yaşayan Diller Enstitüsü’nde çok iyi Arapça eğitimi almış, yapı ve kelime dağarcıkları zengin, batı ülkelerinden gelen papaz ve müsteşriklerle birlikte öğrenim gören Türk öğrenciler arasındaki farkı incelediğimde gördüm. Onlar, üstün donanımlarına rağmen düşünce ve hissiyatta Türk öğrenciler kadar başarılı olmadıkları gibi bunları ifade de kültürel zıtlığın etkisi çok açık görülüyordu.

3.2. Beceri Edinimi Hedefle Bütünleşik Uygulanmalı

Arapça öğrenme; düzenli sürdürülen tüm öğretim çabalarının sonucunda tecrübelerle oluşan ve beceri denilen kalıcı bilgilerdir. Öğrenmeyi gerçekleştirecek kalıcı bilginin, öğrencide oluşması için ne kadar tekrara ihtiyaç olduğunu, öğrencinin öğrenme hızı belirler. Öğrenme hızı ise, öğrencinin zekâsı, mevcut bilgileri ve motive derecesiyle bağlantılıdır. Gereksiz tekrar, öğrencinin ilgisizlik ve tatminsizliğine yol açabileceği gibi, eksik tekrar da bilgileri kavrayamama ve ondan doğan gerginliğe sebep olabilir. Bundan dolayı belli bir melekeyi kazandıracak öğrenme uygulamalarının süresi ve tekrarlama sayısı öğrenciye göre belirlenmelidir.

Arapçanın yabancı dil olarak öğretimi hedeflenirken, bizzat kendisinin de öğrenim ve öğretim aracı olduğu sürekli göz önünde tutulmalıdır. Bir yandan Arapçanın kendi yapısal sistemi öğrenilip öğretilirken, diğer yandan da Arap toplumunun dilsel yaşantılarının tümünü kapsayan bilgiler onunla öğretilip öğrenilecektir. Arapçanın bu iki değişik rolünün öğrenimi, birlikte ve iç içe yapılmalıdır. Bunun için öğretim uygulamalarında dilsel yapı ile kullanım şekillerini birlikte geliştirmesi gerekir. Öğretimde gerek Arapçanın kendi dilsel yapısı, gerekse Arapça aracılığıyla taşınan mesajlar, kısaca her türlü aktarımı yapılan bilgiler arasında bir bütünlüğün olması başarılı öğrenim veya öğretimin vazgeçilemez esasıdır.

Edinilen dil becerileri, öğrencinin bilgi gelişimine uygun bir tempoda ve gittikçe karmaşıklaşan bir düzen içinde sıralanmalıdır. Öğretimin başında karmaşık bilgilerin öğretimi nasıl sakıncalı ise, aynı biçimde karmaşık bilgilerin öğretilmesi gereken bir aşamada basit bilgilerin öğretilmesi sıkıcı, dolaysıyla verimsiz olur. Yani vaktinden önce öğretildiğinde, öğrenciyi başarısız yapması muhtemel konular sonraya bırakılmalı ve seviyenin yükselmesiyle basitleşen bilgiler tekrarlanmamalıdır. Kazanılan becerilerin birbirini pekiştirici olması, öğrencide dilsel bilgi ve uygulama bütünleşmesini sağlar. Bunun için konular arasında birbirini destekleyicilik esasına uygun bir kümeleşme her zaman gözetilmelidir.

Arapça öğretim ve öğreniminin düzenli ve başarılı olması için öncelikle, Türk öğrencinin Arapça öğrenme hedef analizleri yapılmalıdır. Öğretilecek bilgi, dilsel davranış ve yaşantılar belirlenen hedeflere götürecek biçimde plânlanırsa öğretim verimli, öğrenci başarılı olur. Uygulamalar esnasında gerekli görülen basit düzenlemelerle öğrenme, hedefe uygun şekle getirilirse, öğrenme kısa sürede ve daha az emekle gerçekleşebilir. Tüm şartları taşıyan iyi koordine edilmiş öğretim örgütlenmesiyle, öğrenci daha sonraki öğrenmeleri sağlayacak hedef motor becerileri, büyük bir kolaylık ve ustalıkla kazanır. İletilecek anlama uygun kelime ve cümle hızla öğrencinin zihninde canlanır ve cesaretle bilgiler kullanılır.

Sonuç ve Öneriler

2. Arapça günümüzde ulusal ve uluslararası alanda iletişim aracı olarak kullanılan bir dildir. Bu sebeple öğretimi, yaşayan dillere mahsus metot ve uygulamalarla öğrenciye kazandırılmalıdır. Arapça iletişime işlerlik kazandıracak olan tecrübeler sürekli birikim, uygulama, tekrar ve aktif hafıza oluşumuyla beceriye dönüştürülmelidir.

3. Her yabancı dil her ulusa aynı evrensel yöntemlerle aynı verimlilikte öğretilmez. Bundan dolayı Türkçe ile Arapça arasındaki farklardan doğan çeşitli özel kolaylık veya güçlükler karşılaştırmalı dilbilim esaslarına göre analiz edilmeli ve Türklere özgü Arapça öğrenim ve öğretim yöntemleri üretilmelidir.

4. Arapça öğretiminde öğrencilerin karşılaştıkları güçlüklerin nedeni ve niteliği, tarihî süreç esas alınarak belirlenmeli ve elde edilen sonuçlara uygun çözümler geliştirilmeli, öğrenci kendi dili hakkında daha bilinçli hâle getirilmeli.

5. Yabandı dil öğrenimiyle ulaşmak istenilen hedef, dilin sihirli anlatım gücünü kazanma olduğuna güre, Arapça ile Türkçe tam olarak eşleştirilerek karşılaştırmalı öğretilmeli ve öğrenci tüm dil becerilerini kullanabilmelidir.

6. Arapça öğretim uygulamaları hedef ve davranışlarla kaynaşık, tüm metot ve teknikler birbirini destekleyen sistemli kümeler oluşturmalı, bilgiler öğrencide kalıcı iz oluşturmalı ve yaşantıya dönük olmalıdır.