Ana səhifə

Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konsey


Yüklə 176.5 Kb.
səhifə3/3
tarix18.07.2016
ölçüsü176.5 Kb.
1   2   3

C. İzleme, göstergeler ve karşılaştırma noktaları

74. Taraf Devletler sosyal güvenlik hakkının gerçekleştirilmesini etkili bir biçimde izlemekle yükümlüdür ve bu amaçla ihtiyaç duyulan mekanizmaları ya da kurumları oluşturmaları gerekir. Taraf Devletler, sosyal güvenlik hakkının ne ölçüde gerçekleştirildiğini belirlemeye yönelik izleme sürecinde, kendi yükümlülüklerini yerine getirmelerini güçleştiren unsurları ve zorlukları belirlemelidir.

75. Bir taraf Devletin Sözleşmenin 9. maddesinde belirtilen yükümlülüklerinin ulusla ve uluslararası düzeylerde izlenmesini sağlamak üzere, ulusal stratejilerde ya da eylem planlarında, izleme sürecine destek olacak şekilde, sosyal güvenlik hakkıyla ilgili göstergelerin belirlenmesi gerekir. Göstergelerin sosyal güvenliğin farklı unsurlarını (örneğin, yeterlilik, sosyal risklere ve beklenmedik durumlara karşı koruma, bedelinin karşılanabilirliği ve erişilebilirlik) ele alması, ayrımcılık yasağının söz konusu olduğu gruplar esasında alt kümelere ayrıştırılmış olması ve bir taraf Devletin yargı yetkisine sahip olduğu ya da kontrolü altındaki topraklarda yaşayan herkesi kapsaması gerekmektedir. Taraf Devletler, uygun göstergelere dair yol göstermesi açısından Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Uluslararası Sosyal Güvenlik Örgütü (ISSA) tarafından yürütülen çalışmalara bakabilirler.

76. Taraf Devletler, sosyal güvenlik hakkına dair uygun göstergeleri belirledikten sonra, her bir gösterge ile ilgili uygun ulusal karşılaştırma noktalarını da belirlemelidir. Dönemsel rapor incelemesi sürecinde Komite, taraf Devlet ile birlikte “kapsam belirleme” (scoping) çalışması yürütecektir. Kapsam belirleme çalışması, bir sonraki raporlama sürecinde ulaşılması amaçlanan hedeflerin belirlenmesi için ilgili taraf Devlet ile Komitenin birlikte göstergeleri ve ulusal karşılaştırma noktalarını gözden geçirdikleri süreçtir. Takip eden beş yıl boyunca taraf Devlet, sosyal güvenlik hakkı ile ilgili uygulamalarını izlemek üzere belirlenen ulusal karşılaştırma noktalarından yararlanacaktır. Daha sonra, bir sonraki raporlama döneminde taraf Devlet ve Komite karşılaştırma noktalarına ulaşılıp ulaşılmadığını ve varsa, karşılaşılan güçlüklerin nedenlerini değerlendirecektir.44 Taraf Devletler, karşılaştırma noktalarını belirlerken ve ülke raporunu hazırlarken, Birleşmiş Milletlerin uzman kuruluşları ve BM programlarının sunduğu kapsamlı bilgi ve danışma hizmetlerinden yararlanmalıdır.



D. Hak arama yolları ve hesap verebilirlik

77. Sosyal güvenlik hakkı ihlal edilen bir birey ya da grup hem ulusal hem de uluslararası düzeyde etkili hukuksal ve diğer uygun hak arama yollarına erişim olanağına sahip olmalıdır.45 Sosyal güvenlik hHakları ihlal edilen tüm mağdurlar, eski duruma geri iade, tazminat, ihlalin tekrarlanmayacağına dair güvence verilmesi gibi uygun telafi imkanlarına sahip olmalıdır. Ulusal kamu denetçileri(ombudsperson), insan hakları komisyonları ve benzer ulusal insan hakları kurumlarına sosyal güvenlik hakkıyla ilgili ihlalleri inceleme yetkisi tanınmalıdır. Mevcut kaynakları azami düzeyde kullanarak, hak arama yolları konusunda hukuksal destek sağlanmalıdır.

78. Bir taraf Devletin ya da üçüncü bir kişinin bireyin sosyal güvenlik hakkına müdahalede bulunan herhangi bir faaliyette bulunmasından önce, ilgili kurumların ve yetkililerin söz konusu faaliyetlerin yasada öngörülen biçimde yürütülmesini, Sözleşme ile uyumlu olmasını ve (a) faaliyetten etkilenen kişilerle tam anlamıyla katıldığı danışma sürecini; (b) önerilen tedbirlere dair bilgilerin zamanında ve eksiksiz açıklanmasını; (c) önerilen faaliyetlerin makul bir biçimde duyurulmasını; (d) faaliyetten etkilenen herkesin yasal itiraz ve hak arama olanağına sahip olmasını; ve (e) hak arama yollarından yararlanmak üzere hukuksal destek sağlanmasını içermesini güvence altına alması gerekir. Bu tür eylemlerin bireyin sosyal sigorta sistemine katkısıyla ilgili olması durumunda, bireylerin ödeme kapasitelerinin de göz önünde bulundurulması gerekir. Bireyin bir yardımdan yararlanma hakkı ya da paragraf 59(a)’da tanımlanan asgari düzeyde temel yardımlar hiçbir koşul altında ayrımcı bir esasta engellenmemelidir.

79. Sosyal güvenlik hakkını tanıyan uluslararası araçların iç hukuk sistemine dahil edilmesi, hak arama yollarıyla ilgili tedbirlerin kapsamını ve etkililiğini önemli ölçüde arttıracaktır ve bu tür uygulamalar teşvik edilmelidir. Uluslararası hukukun iç hukuk sistemine dahil edilmesi, mahkemelerin sosyal güvenlik hakkıyla ilgili ihlalleri doğrudan Sözleşmeye atıfta bulunarak değerlendirebilmesini sağlar.

80. Taraf Devletler, yargıçları ve hukuku uygulamakla görevli diğer yetkilileri, görevlerini yerine getirirken sosyal güvenlik hakkıyla ilgili ihlallere daha fazla önem vermeye teşvik etmelidir.

81. Taraf Devletler, dezavantajlı ve toplum dışına itilmiş kişi ve grupların sosyal güvenlik hakkının gerçekleştirilmesi için çalışan insan hakları savunucularının ve sivil toplumun diğer üyelerinin çalışmalarına saygı göstermeli; bu çalışmaları korumalı, kolaylaştırmalı ve tanıtmalıdır.



VI. TARAF DEVLETLER DIŞINDAKİ AKTÖRLERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

82. ILO; WHO, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü, Birleşmiş Milletler Çocuk Fonu, Birleşmiş Milletler İnsani Yerleşim Yerleri Programı, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı ve ISSA gibi, sosyal güvenlikle ilgili Birleşmiş Milletler ihtisas kuruluşları ve diğer uluslararası örgütler ile ticaretle ilgili Dünya Ticaret Örgütü benzeri kuruluşların sosyal güvenlik hakkının uygulanmasıyla ilgili olarak taraf Devletlerle kendi uzmanlık konuları esasında etkili bir işbirliği içerisine girmesi gerekir.

83. Başta Uluslararası Para Fonu ve Dünya Ticaret Örgütü olmak üzere, uluslararası finansman kuruluşlarının özellikle dezavantajlı ve toplum dışına itilmiş kişi ve grupların sosyal güvenlik hakkından yararlanmasını desteklemek ve bu hakkın engellenmemesini sağlamak üzere, kredi anlaşmalarında, yapısal uyum programlarında ve yürüttükleri benzeri projelerde sosyal güvenlik hakkını göz önünde bulundurmaları gerekir. 46

84. Komite, taraf Devletlerin sundukları raporları ve sosyal güvenlik hakkının gerçekleştirilmesiyle ilgili yükümlülüklerini ne ölçüde yerine getirdiklerini incelerken, taraf Devletler dışındaki diğer tüm aktörlerin sağladığı desteğin etkilerini değerlendirecektir. dikkate alacaktır. İnsan hakları hukukun ve ilkelerinin uluslararası kuruluşların program ve politikalarına dahil edilmesi, sosyal güvenlik hakkının uygulanmasını büyük ölçüde kolaylaştıracaktır.



1 23 Kasım 2007 tarihinde kabul edilmiştir.

GE.08-40397 (E) 070208



2 ILO Anayasasına ek, Uluslararası Çalışma Örgütünün hedef ve amaçlarına dair Bildirge; Bölüm III (f).

3 Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme (ICERD), madde 5 (e) (iv); Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesine Dair Sözleşme, madde 11, paragraf 1 (e) ve madde 14, paragraf 2 (c); ve Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, madde 26.

4 Sosyal güvenlik hakkından açıkça söz eden metinler için bkz: İnsanın Hak ve Ödevlerine İlişkin Amerikan Bildirgesi, madde XVI; Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Alanında Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesine Ek Protokol (San Salvador Protokolü), madde 9; Avrupa Sosyal Şartı (ve 1996 tarihinde gözden geçirilmiş metin), madde 12, 13 ve 14.

5 Uluslararası Çalışma Konferansı, 89. oturum, sosyal güvenlikle ilgili Sosyal Güvenlik Komitesini raporu, kararlar ve sonuç gözlemleri.

6 Michael Cichon ve Krzysztof Hagemejer, “Herkes için Sosyal Güvenlik: Küresel ve Ekonomik Kalkınmaya Yatırım Yapmak. Danışma Raporu”, Sosyal Koruma Meseleleri Dizisi, 16 Sayılı Tartışma Raporu (“Social Security for All: Investing in Global and Economic Development. A Consultation”, Issues in Social Protection Series, Discussion Paper 16 ), ILO Sosyal Güvenlik Bölümü, Cenevre, 2006.

7 Bkz. Engelli kişilere dair 5 No’lu Genel Yorum (1994); yaşlıların ekonomik, sosyal ve kültürel haklarına dair 6 No’lu Genel Yorum (1995); yeterli beslenme hakkına dair 12 No’lu Genel Yorum (1999) (11. madde); ulaşılabilecek en yüksek sağlık standardına sahip olma hakkına dair 14 No’lu Genel Yorum (2000) (12. madde); su hakkına dair 15 No’lu Genel Yorum (2002) (11. ve 12. maddeler); ekonomik, sosyal ve kültürel hakları kullanmada erkek ve kadınlara eşit hak sağlanmasına dair 16 No’lu Genel Yorum (2005) (3. madde); ve çalışma hakkına dair 18 No’lu Genel Yorum (2005) (6. madde). Ayrıca bkz. Komite tarafından yapılan açıklama: Sözleşmeye ek ihtiyari protokole göre “mevcut kaynaklarının azamisini kullanmak” için adım atma yükümlülüğüne ilişkin değerlendirme (An evaluation of the obligation to take steps to the “maximum of available resources” under an optional protocol to the Covenant) (E/C.12/2007/1).

8 Bkz. özellikle, 2002 yılında ILO Yönetim Kurulu tarafından çağdaş ihtiyaç ve koşulları karşılayan bir araç olarak kabul edilen ILO 102 No’lu Sosyal Güvenlik (asgari Standartlar) Sözleşmesi. Bu kategoriler, ILO Deniz Taşımacılığı Çalışma Sözleşmesi (2006) katılan Devletler ve sendika ve işveren temsilcileri tarafından da kabul edilmiştir (düzenleme 4.5, standart A4.5). Komite tarafından 1991 yılında kabul edilen, taraf Devletlerin rapor yükümlülüklerine dair gözden geçirilmiş genel kılavuzda bu yaklaşım benimsenmektedir. Ayrıca bkz. Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığı Önlenmesine Dair Sözleşme (CEDAW), 11., 12. and 13. maddeler.

9 Ulaşılabilecek en yüksek sağlık standardına sahip olma hakkına dair 14 No’lu Genel Yorum (2000) (12. madde). Yardım yapılacak hal, nedeni ne olursa olsun hastalık hali ile gebelik, doğum ve bunların doğurduğu neticeleri, hastanede bakım dahil genel ve tedaviye yönelik tıbbi bakımı içermelidir.

10 Bkz. yukarıda 4. paragraf ve aşağıda 23-27. paragraflar.

11 Bkz. Yaşlıların ekonomik, sosyal ve kültürel haklarına dair 6 No’lu Genel Yorum (1995).

12 Aşağıda 20-39. paragraflarda açıklandığı biçimde.

13 Bkz. ILO 121 No’lu İş Kazası Yardımları Sözleşmesi (1964).

14 Bkz. Çocuk Hakları Sözleşmesi, 26. madde.

15 Komite, ILO 183 No’lu Annelik Koruması Sözleşmesine göre doğum izninin doğumdan sonra altı haftalık zorunlu izni de kapsayacak biçimde, 14 haftadan daha az olmaması gerektiğini kaydeder.

16 Bkz. Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığı Önlenmesine Dair Sözleşme, 11. madde, paragraf 2 (b).

17 Başka nedenler zorunlu kılmadıkça, engelli kişilere kurumda bakım sağlanmasının bu kişilerin sosyal güvenlik ve gelir desteği haklarını ve yanı sıra, Sözleşmenin 6. ve 7. maddelerinde öngörüldüğü üzere engelli kişilerin işe yerleştirilmelerine yardımcı olmaya yönelik rehabilitasyon ve istihdam desteği haklarını yeterli ölçüde ikame ettiği söylenemez.

18 Komite, çocukların sosyal güvenlik hakkı olduğunu kaydeder. Bkz. Çocuk Hakları Sözleşmesi, 26. madde.

19 Komite, ILO 168 No’lu İşsizliğe Karşı İstihdam Desteği ve Koruması Sözleşmesine (1988) göre yalnızca belirli koşullarda böyle bir kesinti yapılabilir. Bu koşullar şunlardır: Devletin sınırları içinde olmamak; yetkililerin ilgili kişinin işten atılmak için kasten çaba harcadığını ya da meşru bir gerekçe olmaksızın kendi isteğiyle işten ayrıldığını saptaması; işle ilgili bir tartışmadan dolayı kişinin çalışmayı kesmesi; kişinin yolsuzluk yaparak çıkar sağlamaya çalışması ya da kazanç elde etmesi; kişinin meşru bir gerekçe olmaksızın var olan açık işlere girmemesi, mevcut mesleki rehberlik, eğitim, yeniden eğitim ya da kendisine uygun başka bir meslekte eğitim olanaklarından yararlanmaması; ya da kişinin aile yardımları hariç, ilgili Devletin mevzuatı uyarınca sağlanan bir başka gelir desteği yardımından yararlanıyor olması (yardımın askıya alınan kısmının diğer yardım tutarını geçmemesi koşuluyla).

20 ILO 102 No’lu Sosyal Güvenlik (asgari Asgari Standartlar) Sözleşmesinin 71. ve 72. maddelerinde benzer standartlar tanımlanmaktadır.

21 Bkz. Sosyal Güvenlik İlkeleri, Sosyal Güvenlik Dizisi No. 1 (Social Security principles, Social Security Series No. 1), ILO (1988), s. 14 ve engelli kişilere dair 5 No’lu Genel Yorum (1994); yaşlıların ekonomik, sosyal ve kültürel haklarına dair 6 No’lu Genel Yorum (1995); yeterli beslenme hakkına dair 12 No’lu Genel Yorum (1999) (11. madde); eğitim hakkına dair 13 No’lu Genel Yorum (1999) (13. madde); ulaşılabilecek en yüksek sağlık standardına sahip olma hakkına dair 14 No’lu Genel Yorum (2000) (12. madde); su hakkına dair 15 No’lu Genel Yorum (2002) (11. ve 12. maddeler); ve çalışma hakkına dair 18 No’lu Genel Yorum (2005) (6. madde).

22 Sosyal Güvenlik İlkeleri, Sosyal Güvenlik Dizisi No. 1 (Social Security principles, Social Security Series No. 1), ILO, s. 29.

23 Bkz. Ekonomik, sosyal ve kültürel hakları kullanmada erkek ve kadınlara eşit hak sağlanmasına dair 16 No’lu Genel Yorum (2005) (3. madde).

24 Bkz. 6 No’lu Genel Yorum. Komite, örneğin emekliliğe hak kazanma konusunda, yaş esasında bazı farklılıkların kabul edilebileceğini kaydeder. Burada ana nokta, yasaklanan nedenler esasında yapılan farklı muamelenin makul olması ve koşullara göre meşru gösterilebilmesidir.

25 Bkz. 5 No’lu Genel Yorum.

26 Evde çalışan kişiler, bir işveren ya da benzeri bir işyeri ya da faaliyet için ücret karşılığı evinde iş gören kişileri kapsamaktadır. Bkz. ILO 177 No’lu Evde Çalışma Sözleşmesi (1996).

27 Sözleşmenin 10. maddesine göre, “çalışan anneler ücretli izinden ya da yeterli sosyal güvenlik tedbirlerini kapsayan izinden yararlanmalıdırlar”.

28 İnsan onuruna yakışır iş ve kayıt dışı ekonomi hakkında sonuç gözlemleri, Uluslararası Çalışma Örgütü Genel Konferansı (Conclusions concerning decent work and the informal economy, General Conference of the International Labour Organization), 90. oturum, 3. paragraf.

29 Bkz. Genel Sekreterin uluslararası göç ve kalkınmaya dair raporu (A/60/871), 98. paragraf.

30 Bkz. Mültecilerin Statüsüne Dair Sözleşme, 23. ve 24. maddeler ve Vatansız Kişilerin Statüsüne İlişkin Sözleşme, 23. ve 24. maddeler.

31 Bkz. aşağıda 59 (d) ve 68-70. paragraflar.

32 Bkz. yukarıda 12-21. paragraflar.

33 Bkz. Tüm Göçmen İşçilerin ve Aile Fertlerinin Haklarının Korunmasına Dair Uluslararası Sözleşme (1990), 27. madde.

34 Bkz. Taraf Devletlerin yükümlülüklerinin içeriğine dair 3 No’lu Genel Yorum (1990) (Sözleşmenin 2. maddesinin 1. paragrafı).

35 Ulaşılabilecek en yüksek sağlık standardına sahip olma hakkına dair 14 No’lu Genel Yorum (2000) (12. madde), 43 ve 44. paragraflarla birlikte değerlendirildiğinde, bu yükümlülük ayrımcılığa maruz kalmadan sağlık olanaklarına, mallara ve hizmetlere erişimi, gerekli ilaçların sağlanmasını; üreme, doğum öncesi ve doğum sonrası ve çocuk sağlık bakımına erişimin sağlanmasını; ve toplumda görülen temel bulaşıcı hastalıklara karşı bağışıklık sağlanmasını içerir.

36 Bkz. yukarıda 29-31. paragraflar.

37 Bkz. yukarıda 44-46. paragraflar.

38 Bkz. aşağıda 68-70. paragraflar.

39 Örneğin bkz., yukarıda 31-39. paragraflar.

40 Bkz. aşağıda 74. paragraf.

41 Bkz. 3 No’lu Genel Yorum, 10. paragraf.

42 Bkz. Viyana Andlaşmalar Hukuku Sözleşmesi, Madde 26.

43 Bkz. Komite tarafından yapılan açıklama: Sözleşmeye ek ihtiyari protokole göre “mevcut kaynaklarının azamisini kullanmak” için adım atma yükümlülüğüne ilişkin değerlendirme (An evaluation of the obligation to take steps to the “maximum of available resources” under an optional protocol to the Covenant) (E/C.12/2007/1).

44 Bkz. Ulaşılabilecek en yüksek sağlık standardına sahip olma hakkına dair 14 No’lu Genel Yorum (2000) (12. madde), 58. paragraf.

45 Bkz. Sözleşmenin iç hukukta uygulanmasına dair 9 No’lu Genel Yorum (1998), 4. paragraf.

46 Bkz. Uluslararası teknik yardım tedbirlerine dair 2 No’lu Genel Yorum (1990) (Sözleşmenin 22. maddesi).
1   2   3


Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©atelim.com 2016
rəhbərliyinə müraciət