C. İzleme, göstergeler ve karşılaştırma noktaları
74. Taraf Devletler sosyal güvenlik hakkının gerçekleştirilmesini etkili bir biçimde izlemekle yükümlüdür ve bu amaçla ihtiyaç duyulan mekanizmaları ya da kurumları oluşturmaları gerekir. Taraf Devletler, sosyal güvenlik hakkının ne ölçüde gerçekleştirildiğini belirlemeye yönelik izleme sürecinde, kendi yükümlülüklerini yerine getirmelerini güçleştiren unsurları ve zorlukları belirlemelidir.
75. Bir taraf Devletin Sözleşmenin 9. maddesinde belirtilen yükümlülüklerinin ulusla ve uluslararası düzeylerde izlenmesini sağlamak üzere, ulusal stratejilerde ya da eylem planlarında, izleme sürecine destek olacak şekilde, sosyal güvenlik hakkıyla ilgili göstergelerin belirlenmesi gerekir. Göstergelerin sosyal güvenliğin farklı unsurlarını (örneğin, yeterlilik, sosyal risklere ve beklenmedik durumlara karşı koruma, bedelinin karşılanabilirliği ve erişilebilirlik) ele alması, ayrımcılık yasağının söz konusu olduğu gruplar esasında alt kümelere ayrıştırılmış olması ve bir taraf Devletin yargı yetkisine sahip olduğu ya da kontrolü altındaki topraklarda yaşayan herkesi kapsaması gerekmektedir. Taraf Devletler, uygun göstergelere dair yol göstermesi açısından Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Uluslararası Sosyal Güvenlik Örgütü (ISSA) tarafından yürütülen çalışmalara bakabilirler.
76. Taraf Devletler, sosyal güvenlik hakkına dair uygun göstergeleri belirledikten sonra, her bir gösterge ile ilgili uygun ulusal karşılaştırma noktalarını da belirlemelidir. Dönemsel rapor incelemesi sürecinde Komite, taraf Devlet ile birlikte “kapsam belirleme” (scoping) çalışması yürütecektir. Kapsam belirleme çalışması, bir sonraki raporlama sürecinde ulaşılması amaçlanan hedeflerin belirlenmesi için ilgili taraf Devlet ile Komitenin birlikte göstergeleri ve ulusal karşılaştırma noktalarını gözden geçirdikleri süreçtir. Takip eden beş yıl boyunca taraf Devlet, sosyal güvenlik hakkı ile ilgili uygulamalarını izlemek üzere belirlenen ulusal karşılaştırma noktalarından yararlanacaktır. Daha sonra, bir sonraki raporlama döneminde taraf Devlet ve Komite karşılaştırma noktalarına ulaşılıp ulaşılmadığını ve varsa, karşılaşılan güçlüklerin nedenlerini değerlendirecektir.44 Taraf Devletler, karşılaştırma noktalarını belirlerken ve ülke raporunu hazırlarken, Birleşmiş Milletlerin uzman kuruluşları ve BM programlarının sunduğu kapsamlı bilgi ve danışma hizmetlerinden yararlanmalıdır.
D. Hak arama yolları ve hesap verebilirlik
77. Sosyal güvenlik hakkı ihlal edilen bir birey ya da grup hem ulusal hem de uluslararası düzeyde etkili hukuksal ve diğer uygun hak arama yollarına erişim olanağına sahip olmalıdır.45 Sosyal güvenlik hHakları ihlal edilen tüm mağdurlar, eski duruma geri iade, tazminat, ihlalin tekrarlanmayacağına dair güvence verilmesi gibi uygun telafi imkanlarına sahip olmalıdır. Ulusal kamu denetçileri(ombudsperson), insan hakları komisyonları ve benzer ulusal insan hakları kurumlarına sosyal güvenlik hakkıyla ilgili ihlalleri inceleme yetkisi tanınmalıdır. Mevcut kaynakları azami düzeyde kullanarak, hak arama yolları konusunda hukuksal destek sağlanmalıdır.
78. Bir taraf Devletin ya da üçüncü bir kişinin bireyin sosyal güvenlik hakkına müdahalede bulunan herhangi bir faaliyette bulunmasından önce, ilgili kurumların ve yetkililerin söz konusu faaliyetlerin yasada öngörülen biçimde yürütülmesini, Sözleşme ile uyumlu olmasını ve (a) faaliyetten etkilenen kişilerle tam anlamıyla katıldığı danışma sürecini; (b) önerilen tedbirlere dair bilgilerin zamanında ve eksiksiz açıklanmasını; (c) önerilen faaliyetlerin makul bir biçimde duyurulmasını; (d) faaliyetten etkilenen herkesin yasal itiraz ve hak arama olanağına sahip olmasını; ve (e) hak arama yollarından yararlanmak üzere hukuksal destek sağlanmasını içermesini güvence altına alması gerekir. Bu tür eylemlerin bireyin sosyal sigorta sistemine katkısıyla ilgili olması durumunda, bireylerin ödeme kapasitelerinin de göz önünde bulundurulması gerekir. Bireyin bir yardımdan yararlanma hakkı ya da paragraf 59(a)’da tanımlanan asgari düzeyde temel yardımlar hiçbir koşul altında ayrımcı bir esasta engellenmemelidir.
79. Sosyal güvenlik hakkını tanıyan uluslararası araçların iç hukuk sistemine dahil edilmesi, hak arama yollarıyla ilgili tedbirlerin kapsamını ve etkililiğini önemli ölçüde arttıracaktır ve bu tür uygulamalar teşvik edilmelidir. Uluslararası hukukun iç hukuk sistemine dahil edilmesi, mahkemelerin sosyal güvenlik hakkıyla ilgili ihlalleri doğrudan Sözleşmeye atıfta bulunarak değerlendirebilmesini sağlar.
80. Taraf Devletler, yargıçları ve hukuku uygulamakla görevli diğer yetkilileri, görevlerini yerine getirirken sosyal güvenlik hakkıyla ilgili ihlallere daha fazla önem vermeye teşvik etmelidir.
81. Taraf Devletler, dezavantajlı ve toplum dışına itilmiş kişi ve grupların sosyal güvenlik hakkının gerçekleştirilmesi için çalışan insan hakları savunucularının ve sivil toplumun diğer üyelerinin çalışmalarına saygı göstermeli; bu çalışmaları korumalı, kolaylaştırmalı ve tanıtmalıdır.
VI. TARAF DEVLETLER DIŞINDAKİ AKTÖRLERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
82. ILO; WHO, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü, Birleşmiş Milletler Çocuk Fonu, Birleşmiş Milletler İnsani Yerleşim Yerleri Programı, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı ve ISSA gibi, sosyal güvenlikle ilgili Birleşmiş Milletler ihtisas kuruluşları ve diğer uluslararası örgütler ile ticaretle ilgili Dünya Ticaret Örgütü benzeri kuruluşların sosyal güvenlik hakkının uygulanmasıyla ilgili olarak taraf Devletlerle kendi uzmanlık konuları esasında etkili bir işbirliği içerisine girmesi gerekir.
83. Başta Uluslararası Para Fonu ve Dünya Ticaret Örgütü olmak üzere, uluslararası finansman kuruluşlarının özellikle dezavantajlı ve toplum dışına itilmiş kişi ve grupların sosyal güvenlik hakkından yararlanmasını desteklemek ve bu hakkın engellenmemesini sağlamak üzere, kredi anlaşmalarında, yapısal uyum programlarında ve yürüttükleri benzeri projelerde sosyal güvenlik hakkını göz önünde bulundurmaları gerekir. 46
84. Komite, taraf Devletlerin sundukları raporları ve sosyal güvenlik hakkının gerçekleştirilmesiyle ilgili yükümlülüklerini ne ölçüde yerine getirdiklerini incelerken, taraf Devletler dışındaki diğer tüm aktörlerin sağladığı desteğin etkilerini değerlendirecektir. dikkate alacaktır. İnsan hakları hukukun ve ilkelerinin uluslararası kuruluşların program ve politikalarına dahil edilmesi, sosyal güvenlik hakkının uygulanmasını büyük ölçüde kolaylaştıracaktır.
|