AZƏrenerji” asc “AZƏrbaycan elmi-TƏDQİqat və layiHƏ-axtariş energetika institutu” mmc

Aşağıda, cədvəl 3.4-də verilən hesablama formulaları hündürlüyü 150 m-ə qədər olan ildırımötürücülər üçün yararlıdır. Bundan hündür ildırımötürücülər olduqda xüsusi hesablama metotikasından istifadə etmək lazımdır.

Cədvəl 3.4

Çubuqşəkilli tək ildırımötürücünün mühafizə zonasının hesabatı

Mühafizənin etibarlılığı Pe	Ildırımötürücünün hündürlüyü h, m	Konusun hündürlüyü h0 m	Konusun radiusu r0 m
0,9	0-dan 100-ə qədər	0,85 h	1,2 h
	100-150-ə qədər	0,85 h	[1,2-10-3(h-100)] h
0,99	0 - 30	0,8 h	0,8 h
	30-100	0,8 h	[0,8-1,43.10-3(h-30)]h
	100-150	[0,8-10-3(h-100)] h	0,7 h
0,999	0-30	0,7 h	0,6 h
	30-100	[0,7-7,14.10-4(h-30)] h	[0,6-1,43.10-3(h-30)]h
	100-150	[0,65-10-3(h-100)] h	[0,5-2.10-3(h-100)]h

Şəkil 3.1.Çubuqşəkilli tək (bir) ildırımötürücünün mühafizə zonası

r_x=, m (3.1)

Hündürlüyü h olan trosşəkilli tək ildırımötürücünün standart mühafizə zonası iki tərəfdən maili səthlə məhdudlaşmaqla şaquli en kəsikdə bərabəryanlı üçbucaq təşkil edir. Üçbucağın təpə nöqtəsinin hündürlüyü h_o-h – a, oturacağı isə yer səthi səviyyəsində 2 r_o –a bərabərdir (şəkil 3.2).

Aşağıda, cədvəl 3.5-də verilən hesablama formulaları hündürlüyü 150 m-ə qədər olan ildırımötürücülər üçün yararlıdır. Bundan çox hündürlüklər zamanı xüsusi proqram təminatından istifadə etmək lazımdır. Burada və bundan sonra h hündürlüyü dedikdə trosun yer səviyyəsindən olan minimal hündürlüyü başa düşülməlidir (sallanma nəzərə alınmaqla).

Cədvəl 3.5

Trosşəkilli tək ildırımötürücünün mühafizə zonasının hesabatı

Mühafizənin etibarlılığı Pe	Ildırımötürücünün hündürlüyü h, m	Konusun hündürlüyü h0, m	Konusun radiusu r0, m
0,9	0-dan 150-ə qədər	0,87 h	1,5 h
0,99	0-dan 30-a qədər	0,8 h	0,95 h
	30-dan -100-ə qədər	0,8 h	[0,95-7,14.10-4(h-30)] h
	100-dən-150-yə qədər	0,8 h	[0,9-10-3(h-100)] h
0,999	0-dan 30-a qədər	0,75 h	0,7 h
	30-dan -100-ə qədər	[0,75-4,28.10-4(h-30)] h	[0,7-1,43.10-3(h-30)]h
	100-dən-150-yə qədər	[0,72-10-3(h-100)] h	[0,6-10-3(h-100)] h

Yer səthindən h_x (şəkil 3.2) hüdürlükdə tələb olunan etibarlılığa uyğun mühafizə zonasının r_x yarımeni aşağıdakı formula ilə təyin olunur:

Şəkil 3.2.Trosşəkilli tək ildırımötürücüsünün mühafizə zonası

L- trosun asıldığı nöqtələr arası məsafədir
Mühafizə olunan həcmi genişləndirmək (artırmaq) lazım olduqda tros ldırımötürücüsünün mühafizə zonasının arxa hissələrinə yükdaşıyıcı qaydaların mühafizə zonası əlavə oluna bilər. Bu qaydaların mühafizə zonası çubuqşəkilli ildırımötürücülərin cədvəl 3.4-də verilmiş formulaları üzrə hesablanır.

Trosların sallanması çox olduğu halda, məs. hava elektrik verilişi xətlərində olduğu kimi, ildırımın mühafizə zonasını keçərək obyekti vurma ehtimalını proqram metodu ilə hesablamaq tövsiyyə olunur. Ona görə ki, trosun yer səviyyəsindən minimal hündürlüyünə görə mühafizə zonasının qurulması əsaslandırılmamış əlavə xərclərə gətirib çıxara bilər.

İldırımötürücü o vaxt ikiqat hesab olunur ki, çubuq ildırımötürücülər arasın-da olan L məsafəsi L_max məsafəsinin hədd qiymətindən çox olmasın. Başqa halda ildırımötürücülərin hər birinə tək ildırımötürücü kimi baxılır.

Hündürlüyü h və aralarındakı məsafə L olan çubuqşəkilli ildırımötürü-cülərin standart mühafizə zonasının şaquli və üfüqi (horizontal) en kəsiklərinin konfiqurasiyası şəkil 3.3-də verilib. İkiqat ildırımötürücüsünün xarici yarımkonus-larının h_o, r_o qabaritlərinin qurulması çubuqşəkilli tək ildırımötürücü üçün cədvəl 3.4-də verilmiş formulalar üzrə qurulur. Daxili sahənin ölçüləri isə h_o və h_c parametrləri ilə təyin edilir. Bu parametrlərdən 1-cisi yəni h_o – ildırımötürücünün özündə mühafizə zonasının hündürlük üzrə nöqtəsinin maksimal qiymətini müəyyən edir, ikincisi isə yəni h_c – ildırımötürücülər arasında zonanın minimal hündürlüyünü təyin edir. İldırımötürücülər arasında məsafə L ≤ L_c olduğu zaman zonanın sərhəddi sallanma vermir, yəni h_c ~ h_o. L_c ≤ L ≤ L_max məsafəsi üçün h_c hündürlüyü aşağıdakı formula ilə təyin edilir:

h_c = (3.3)

Buraya daxil olan L_max və L_c hədd (maksimal) məsafələri hündürlüyü 150 m-ə qədər olan ildırımötürücülər üçün cədvəl 3.6-da verilmiş emprik formulalarla təyin olunur. İldırımötürücülərin hündürlüyü bundan çox olduqda bunun üçün xüsusi proqram təminatından istifadə etmək lazımdır.

Şəkil 3.3 İkiqat (qoşa) çubuqşəkilli ildırımötürücülərin mühafizə zonası

h_x hündürlüyündə horizontal en kəsikdə r_x zonasının maksimal yarımeni:

r_x = (3.4)

formulası ilə h_x ≥ h_c hündürlüyündə horizontal en kəsiyin l_x uzunluğu

l_x = (3.5)

formulası ilə, beləki h_x