Azərbaycanda innovasiya sahibkarlığının inkişaf istiqamətləri

mövzusunda

Sahibkarlıq fəaliyyəti cəmiyyət üzvlərinin şəxsi gəlir və ya mənfəət əldə etməyə yönəldilən, öz riski və öz əmlak cavabdehliyi ilə həyata keçirilən müstəqil təşəbbüskar təsərrüfat fəaliyyətidir. Müasir dövrdə bazar iqtisadiyyatı ölkələrində sahibkarlığın ən geniş yayılmış formalarından biri innovasiya sahibkarlığıdır.

Bazar iqtisadiyyatı inkişaf etmiş ölkələrdə elmi-texniki tərəqqinin inkişafı innovasiya sahibkarlığı ilə bağlıdır. Ümumiyyətlə, sahibkarlığın 2 formasını fərqləndirmək lazımdır: onlardan biri yeniliklərin tapılması və reallaşdırılmasıdır ki, buna da innovasiya sahibkarlığı deyilir. Digəri isə xalis bazar sahibkarlığıdır. Buna da marketing deyilir. Elmi-texniki nəaliyyətlərin istehsala tətbiqi innovasiya adlanır. İnnovasiya fəaliyyəti avadanlıqların, əmək predmetlərinin, istehsalın təşkili formasının, idarəetmənin qabaqcıl texnologiyadan və elmi-texniki nəaliyyətlərdən istifadə etməklə təkmilləşdirilməsi prosesidir. Müəssisələrin modernləşdirilməsi, müasir və mütərəqqi texnologiyanin tətbiqi, bazarda amansız rəqabətə davam gətirə bilən məhsulların istehsalı innovasiya sahibkarlığından çox asılıdır.

Ümumiyyətlə, Azərbaycanda və keçid iqtisadiyyatı dövrünü yaşayan digər ölkələrdə iqtisadiyyatı inkişaf etdirib bazar iqtisadiyyatına keçmək üçün innovasiya sahibkarlığını rolu əvəzedilməzdir. Çünki, bu ölkələrdə istehsal imkanları,məhsulun keyfiyyəti digər ölkələrlə müqayisədə çox aşağıdır. Bu ölkələrin istehsal etdikləri məhsullar dünya bazarında rəqabətə dözmür, hətta bu məhsullar dünya bazarı üçün yararlı deyildir. İnsanların yaradıcılıq patensiallarından istifadə etmək məqsədilə innovasiya sahibkarlığının inkişafı və ona dövlətin yaxından köməyi vacibdir.

İnnovasiya prosesi hər şeydən əvvəl aşağıdakıların yerinə yetirilməsindən ibarətdir:

• 
  Yeni məhsuların mənimsənilməsi, buraxılan məhsulun modernləşdirilməsi.
  
• 
  Yeni istehsal vasitələrini istehsal prosesinə cəlb edilməsi.
  
• 
  Yeni texnologiya və məhsulun istehsalı üsularından istifadə edilməsi
  
• 
  İstehsalın təşkili və idarə olunmasının daha mütərəqqi formaları.
  

• 
  Daxil olmuş ideyaların sistemləşdirilməsi,yeni məhsul ideyalarının hazırlanması
  
• 
  Eyni məhsulun iqtisadi səmərəliyinin təhlili,marketinq proqramının hazırlanması.
  
• 
  Yeni məhsulların hazırlanması.
  
• 
  Bazarda testləşdirmə aparılması.
  
• 
  Istehsalatda yeni məhsulun tətbiqi barədə qərar qəbul edilməsi.
  
• 
  İnnovasiyanın nəticələri isə adətən aşağıdakılardan ibarət olur.
  

İstehsalın səmərəliyi yüksəlir,məhdud resurslardan qənaətlə istifadə olunur,istehsal xərcləri azalmaqla mənfəət artır.

Yeniliklər sosial nəticələrlə səciyyələnir. İnnovasiyanı həyata keçirmək üçün iri məbləğdə istehsal, insan, təşkilatı-sosial xərclər çəkmədən mümkün deyil. Həm də innovasiya eksperimentlərlə bağlıdır. Mütamadi olaraq tətqiqatlar, təcrübələr, praktikalar, planlar tələb edir. Ona görə də innovasiya sahibkarlığını istehsala tətbiq etmək elə də asan məsələ deyil. İnnovasiya prosesinin son məqsədi yeni məhsulun kommersiya qabiliyyətinin yüksəldilməsi və kütləvi istehsalının təşkilidir. Buna görə də fəaliyyətində uğur qazanmaq istəyən hər bir sahibkar istehsala innovasiyanı tətbiq etməlidir.

Azərbaycan Milli Elm Fondunun (AMEF) "Elm, texnologiya və sahibkarlıq" proqramı çərçivəsində biznes vençur (riskli investisiya) konfransı keçirilmişdir. Azərbaycanda artıq üçüncü dəfə həyata keçirilən proqramın məqsədi respublikamızın sosial-iqtisadi inkişafı üçün ölkə alimlərinin potensialından, elmin nailiyyətlərindən istifadə etməklə elmlə iqtisadiyyatın vəhdətini təmin etmək, elmi ideyaların, işləmələrin istehsalatda tətbiqinin təşkili yollarını müəyyənləşdirməkdir. "Azərbaycanda innovasiya sahibkarlığının dəstəklənməsi" mövzusunda keçirilmiş elmi-praktiki konfransda, yaranmış işbirliyi əsasında alimlərin hazırladıqları 20 yeni biznes layihəsindən 10-u yarımfinal mərhələsinə buraxılmışdır.

Azərbaycanın sosial-iqtisadi inkişafında əhəmiyyətli nəticələrin əldə olunub, respublikada bu sahədə böyük infrastruktur layihələrin həyata keçirilib. İqtisadiyyatın innovasiya yolu ilə inkişafı, innovasiyaların təşviqi probleminin həlli, innovativ sahibkarlığın formalaşdırılması və inkişafı, bu sahədə kadr çatışmazlığının aradan qaldırılması və müasir tələblərə cavab verən peşəkar menecerlərin yetişdirilməsi, bu istiqamətdə qanunvericilik bazasının yaradılması zəruridir. Qloballaşan dünyada elmin kommersiyalaşdırılması məsələsinin dövrün tələbidir.

Azərbaycanda sahibkarlığın sürətlə inkişaf edir, lakin innovativ fəaliyyətin ölkəmizdə geniş vüsət almayıb. Bu sahədə ümumi maarifləndirilmənin aparılması, beynəlxalq təcrübədən yararlanma zəruridir. İnnovasiya və sahibkarlığın biliklə vəhdətinin, elmin istehsalatda tətbiqi vacibdir. Azərbaycan güclü elmi potensiala malikdir. Və yaxın gələcəkdə bu sahədə köklü dəyişikliklərin müşahidə olunacağına əminəm.

Alimlərimizlə xarici və yerli şirkət nümayəndələri arasında əməkdaşlıq əlaqələrinin lazımi səviyyədə deyil. Azərbaycanda innovasiya sahibkarlığının inkişaf etdirilməsi məqsədini daşıyan bir sıra tədbirlər həyata keçirilir. Belə konfranslar ölkə alimləri ilə iş adamları arasında körpü rolunu oynayacağını bildirdi. Biznes mühitinin yaxşılaşdırılması, innovasiya sahibkarlığının inkişafı, dövlət-sahibkar dialoqunun qurulması, dövlət maliyyə yardımı sisteminin təkmilləşdirilməsi, infrastrukturun inkişaf etdirilməsi, regionların sosial inkişafının təmin edilməsi ilə bağlı kompleks tədbirlərin həyata keçirilir. Həmçinin sahibkarlığın inkişafı sahəsində davamlı inkişafın təmin edilməsi məqsədi ilə nazirlik tərəfindən «Azərbaycan Respublikasında sahibkarlığın inkişafı Dövlət Proqramı (2008-2013-cü illər)» layihəsinin hazırlanıb və dövlət başçısına təqdim edilib.

Sahibkarlıq dövlət tərəfindən dəstəklənməsinin dövlətin iqtisadi siyasətinin əsas istiqamətlərindən biridir.