ULUSLARARASI TİCARET MERKEZİ (ITC)
PROJESİ KAPSAMINDA
ÖRNEK ÜRÜN ANALİZLERİ ÇALIŞMASI
1704 GTİP No Kodlu
Kakao içermeyen şeker mamulleri
(beyaz çikolata dahil)
ŞUBAT
2009
Fatma Akçınar
İSTANBUL SANAYİ ODASI
GENEL KOD BİLGİSİ
1704 GTIP koduna giren alt dallar ve ürünler:
17.04
|
Kakao içermeyen şeker mamulleri (beyaz çikolata dahil) :
|
1704.10
|
- Ciklet (şekerle kaplanmış olsun olmasın):
|
|
- - Ağırlık itibariyle % 60'tan az sakaroz içerenler (sakaroz olarak
|
|
ifade edilen invert şeker dahil)
|
1704.10.10.00.11
|
- - - Şerit şeklinde olan cikletler
|
1704.10.10.00.19
|
- - - Diğerleri
|
|
- - Ağırlık itibariyle % 60 veya daha fazla sakaroz içerenler (sakaroz
|
|
olarak ifade edilen invert şeker dahil)
|
1704.10.90.00.11
|
- - - Şerit şeklinde olan cikletler
|
1704.10.90.00.19
|
- - - Diğerleri
|
1704.90
|
- Diğerleri:
|
1704.90.10.00.00
|
- - Ağırlık itibariyle %10' dan fazla sakaroz içeren fakat diğer katı
|
|
maddeleri içermeyen meyan kökü hülasaları
|
1704.90.30.00.00
|
- - Beyaz çikolata
|
|
- - Diğerleri:
|
1704.90.51.00.00
|
- - - Net muhtevası 1 kg. veya daha fazla ambalajlarda ezmeler
|
|
(badem ezmesi dahil)
|
1704.90.55.00.00
|
- - - Boğaz pastilleri ve öksürük için şekerler
|
|
- - - Drajeler
|
1704.90.61.00.11
|
- - - - Sadece fındık ihtiva edenler
|
1704.90.61.00.19
|
- - - - Diğerleri
|
|
- - - Diğerleri:
|
|
- - - - Sakızlı ve jöleli şekercilik mamulleri (şekercilik mamulü haline
|
|
getirilmiş meyva ezmeleri dahil)
|
1704.90.65.00.11
|
- - - - - Sakızlı şekerler
|
1704.90.65.00.12
|
- - - - - Jöleli şekerler
|
1704.90.65.00.19
|
- - - - - Diğerleri
|
1704.90.71.00.00
|
- - - - Kaynatılmış tatlılar (doldurulmuş olsun olmasın)
|
1704.90.75.00.00
|
- - - - Karameller ve benzeri tatlılar
|
|
- - - - Diğerleri:
|
1704.90.81.00.00
|
- - - - - Basınçla elde edilen tabletler
|
|
- - - - - Diğerleri :
|
|
- - - - - - Helva
|
1704.90.99.10.11
|
- - - - - - - Tahin helvası
|
1704.90.99.10.19
|
- - - - - - - Diğer helvalar
|
1704.90.99.20.00
|
- - - - - - Sade lokum
|
1704.90.99.30.00
|
- - - - - - Kaymaklı lokum
|
1704.90.99.40.00
|
- - - - - - Akide şekeri
|
|
- - - - - - Diğerleri
|
1704.90.99.90.11
|
- - - - - - - Fondan
|
1704.90.99.90.12
|
- - - - - - - Diğer lokumlar
|
1704.90.99.90.19
|
- - - - - - - Diğerleri
|
DÜNYA TİCARETİ GENEL
Dünya şekerli ve çikolatalı mamuller sektöründe çokuluslu firmaların büyük hakimiyeti bulunmaktadır. Dünya üretiminin % 40-45’inin on firma tarafından gerçekleştirildiği tahmin edilmektedir. Dünyadaki önemli pazarların neredeyse tamamında çokuluslu firmaların birlikte yer aldıkları görülmektedir.
Sektör 2005-2006 yıllarında ortalama % 5 büyüme göstermiştir. Avrupa’da büyüme oranı % 2 düzeyindeyken, Asya-Pasifik’te % 6, Latin Amerika’da % 11 olarak gerçekleşmiştir
Kişi başına düşen milli gelirin yüksek olduğu ülkelerde çikolatalı ürünlerin satışları daha fazlayken, milli gelirin düşük olduğu ülkelerde çikolatalı mamullere göre daha ucuz olan şekerli mamullerin tüketiminin fazla olduğu görülmektedir.
Şekerli ve çikolatalı mamuller dünya dış ticaretinin büyük bir kısmını, gelişmiş ülkelerin kendi aralarında yaptığı ticaret oluşturmaktadır. Gelir seviyesi yüksek ülkelerde, bu ürünlerde kişi başına tüketilen şekerli ve çikolatalı mamuller de yüksek miktarlarda bulunmaktadır. Dünya tüketiminde sürekli artışlar görülmekte ve bu artışların gelecek yıllarda da devam edeceği tahmin edilmektedir.
DÜNYA İTHALATI
Dünya şekerli mamuller ithalatının % 17’sini gerçekleştiren ABD en büyük ithalatçı ülkedir. Dünya ithalatında ABD’den sonra diğer önemli ülkeler % 7,4 ithalat payı ile Almanya ve % 7,3 ile İngiltere’dir.
Ülkeler İtibariyle Dünya Şekerli Mamuller İthalat Tablosu
Ülkeler
|
İthalat Değeri 2007 (milyon$)
|
İthalat Artış Oranı 2006-2007 (%)
|
ABD
|
1.275
|
2
|
Almanya
|
542
|
5
|
İngiltere
|
530
|
26
|
Fransa
|
347
|
19
|
Kanada
|
270
|
7
|
Hollanda
|
239
|
17
|
Belçika
|
217
|
16
|
İsveç
|
178
|
11
|
İtalya
|
162
|
6
|
Hong Kong
|
159
|
11
|
Dünya
|
7.309
|
13
|
Kaynak: : ITC Trademap veritabanı
Ülkeler İtibariyle 2007 Yılı Dünya Şekerli Mamuller İthalat Grafiği
DÜNYA İHRACATI
Dünya şekerli mamuller ihracatında en önemli ülkeler arasında yaklaşık % 10’luk pay ve toplam 743 milyon dolarlık ihracat ile Almanya, % 7,8’lik pay ve 560 milyon dolar ihracat ile Belçika ve % 6,3’lük pay ve 451 milyon dolarlık ihracat ile Meksika yer almaktadır. İsviçre ise 101 milyon dolarlık ihracat ile 20.sıradadır.
Ülkeler İtibariyle Dünya Şekerli Mamuller İhracat Tablosu
Ülkeler
|
İhracat Değeri 2007 (milyon$)
|
İhracat Artış Oranı 2006-2007 (%)
|
Almanya
|
743
|
17
|
Belçika
|
560
|
20
|
Meksika
|
451
|
5
|
Kanada
|
442
|
7
|
İspanya
|
402
|
6
|
Hollanda
|
398
|
-1
|
ABD
|
313
|
7
|
Çin
|
297
|
11
|
İngiltere
|
238
|
14
|
Kolombiya
|
226
|
13
|
Dünya
|
7161
|
12
|
Ülkeler İtibariyle 2007 Yılı Dünya Şekerli Mamuller İhracat Grafiği
KAKAO İÇERMEYEN ŞEKERLİ MAMULLER DÜNYA İTHALATÇILARI
1.AMERİKA
Dünya kakao içermeyen şeker mamulleri ithalatında ilk sırada yer alan ülke 1.275 milyon $ toplam ihracat rakamı ile Amerika’dır.
Amerika’nın kakao içermeyen şeker mamulleri ithalatındaki en önemli tedarikçileri ;
-
408,7 milyon dolar ile Kanada,
-
349 milyon dolar ile Meksika,
-
134 milyon dolar ile Çin’dir.
Amerika’nın kakao içermeyen şekerli mamuller ithalatında %8’lik paya sahip olan Türkiye ise 10 milyon dolar ile 15.sıradadır ve 2007 yılında 2329 ton kakao içermeyen şekerli mamulü Amerika’ya ihraç etmiştir.
Amerika’nın kakao içermeyen şekerli mamuller ithalatında %32’lik paya sahip olan Kanada dünya kakao içermeyen şeker mamulleri ihracatında dördüncü sıradadır.
Ekvator ve Çin ise Amerika’nın kakao içermeyen şekerli mamulleri ithalatının azaldığı ülkelerdir.
Amerika’nın kakao içermeyen şekerli mamuller ithalatında pazar payının diğer ülkelere nazaran düştüğü ülkeler Kanada, Çin, Meksika, Kanada, Brezilya, İtalya, Arjantin ve Hollanda’ dır.
Amerika 1704 GTIP koduna ait alt dallardan en çok kakao içermeyen fakat beyaz çikolata içerebilen şekerleme ürünlerinde ithalat yapmıştır.
170490 alt kod için
|
Amerika İthalatı (milyon $)
|
Kanada
|
351,2
|
Meksika
|
310,4
|
Çin
|
124,8
|
Amerika’nın Ülkelere Göre Kakao İçermeyen Şeker Mamulleri İhracat Tablosu
Amerika’nın Ülkelere Göre Kakao İçermeyen Şeker Mamulleri İthalat Tablosu
AMERİKA PAZAR BİLGİLERİ
-
Almanya pazarının ekonomik büyüklüğü ülkemiz açısından son derece önemli fırsatlar barındırmaktadır.
-
Son derece çetin rekabet koşulları bulunan bir pazardır. Sürekli alternatifini yaratması nedeniyle, yakından izlenmesi gereken bir pazar yapısı vardır.
-
Perakende dağıtım kanalları çok çeşitlilik göstermektedir (Büyük Perakendeciler, İhtisas Mağazaları, Katlı Mağazalar vb).
-
Kalite sorunları, hizmet aksaması ve istikrarsızlık gibi konularda son derece hızlı tepki vermektedir.
-
Pazara giriş stratejisi için satış ve pazarlamada uzun vadeli politikalar üretilmelidir.
.
2. ALMANYA
Dünya kakao içermeyen şekerli mamuller ithalatında ikinci sırada yer alan ülke 542 milyon dolar ile Almanya’ dır.
Almanya’nın kakao içermeyen şekerli mamuller ithalatındaki en önemli tedarikçileri;
Almanya’nın kakao içermeyen şekerli mamuller ithalatında 13 milyon dolar ile Türkiye 12.sıradadır.
Polonya ( 29 milyon dolar) ve Çin (10 milyon dolar), Almanya’nın kakao içermeyen şekerli mamuller ithalatında en hızlı payını arttıran ülkelerdir.
Almanya’nın kakao içermeyen şekerli mamuller ithalatında pazar payının diğer ülkelere nazaran düştüğü ülkeler Polonya, Fransa, İtalya , Amerika ve Çek Cumhuriyeti’dir.
Almanya’nın ithalatının daha hızlı arttığı pazarlar Belçika, Çin, Hollanda, İspanya, İngiltere, İsviçre, Türkiye ve Danimarka’dır.
Almanya’nın Ülkelere Göre Kakao İçermeyen Şeker Mamulleri İthalat Tablosu
Almanya’nın Ülkelere Göre Kakao İçermeyen Şeker Mamulleri İhracat Tablosu
Almanya 1704 GTIP koduna ait alt dallardan en çok kakao içermeyen fakat beyaz çikolata içerebilen şekerleme ürünlerinde ithalat yapmıştır.
170490 alt kod için
|
Almanya İthalatı (milyon $)
|
Hollanda
|
74,8
|
İspanya
|
47,9
|
Belçika
|
11,9
|
ALMANYA PAZAR BİLGİLERİ
Türkiye’nin kakao içermeyen şekerli mamuller ihracatında ikinci sırada yer alan ülke Almanya’dır; 2007 yılında 16 milyon dolar ile Türkiye’nin kakao içermeyen şekerli mamuller ihracatındaki payı %10,8’dir.
Türkiye’nin uluslararası ikili ekonomik ve ticari ilişkilerinde Almanya önemli bir yere sahiptir. Bu ürün grubunda dünyanın ikinci büyük ithalatçısı konumunda bulunan Almanya’nın ihracatında Türkiye 17, ithalatında ise 20.sıradadır.(2007)
Almanya pazar bilgileri kısaca maddelendiğinde;
-İş gezilerinde davet mektubu talep edilmektedir.
-Çalışma saatleri resmi kuruluşlarda 08.00-16.00 olmasına rağmen endüstriyel firmalar vardiya ile çalıştıklarından ziyaret öncesi zamanlamaya dikkat edilmelidir.
-Ülkede KDV oranı % 19 olmasına rağmen temel gıda, sağlık ürünleri, yayınlar için % 7 uygulanmaktadır.
-Uzun dönemli banka kredileri ekonominin belkemiğini oluşturan orta ölçekli firmalar tarafından şirket finansmanında geleneksel olarak kullanılan bir yöntemdir.
-Kar amacı özel bankalara göre nispeten kısıtlı olan kamu bankaları sektörde önemli yer tutmaktadır. Kapanan özel bankaların sayısı da artmaktadır, bu yüzden sektörde yoğun bir birleşme hareketi vardır.
-ABD’deki yönetim biçiminden dolayı, şirket kurma ve teşvik mekanizmaları uygulama bazında eyaletler arasında farklılık göstermektedir. Bu itibarla, ABD’de faaliyet gösterilecek bölgenin seçilmesinin ardından, şirket kurma prosedürlerinin belirlenmesi ve teşvik imkanlarının araştırılması önemlidir. (İGEME)
3. İNGİLTERE
Dünya kakao içermeyen şekerli mamuller ithalatında üçüncü sırada yer alan ülke 530 milyon dolar ile İngiltere’dir.
İngiltere’nin kakao içermeyen şekerli mamuller ithalatındaki en önemli tedarikçileri;
-
80 milyon dolar ile Almanya,
-
64 milyon dolar ile Belçika,
-
51 milyon dolar ile Çek Cumhuriyeti’dir.
İngiltere’nin kakao içermeyen şeker mamulleri ithalatında Türkiye ise 27 milyon dolar ile 8.sıradadır.
Slovakya (6 milyon dolar), Yeni Zelanda (2 milyon dolar) ve Polonya (17 milyon dolar) kakao içermeyen şekerli mamuller ithalatında payını en fazla arttıran ülkelerdir.
İngiltere’nin kakao içermeyen şekerli mamuller ithalatının azaldığı ülkeler Almanya, İspanya, İtalya, İsviçre ve Çin’dir.
İngiltere’nin bu ürün grubunda ithalatının hızlı arttığı pazarlar Yeni Zelanda, Polonya, Slovakya, Meksika, Türkiye, Belçika, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Hollanda, Amerika, Kanada ve Finlandiya’dır.
İngiltere’nin Ülkelere Göre Kakao İçermeyen Şeker Mamulleri İthalat Tablosu
İngiltere’nin Ülkelere Göre Kakao İçermeyen Şeker Mamulleri İhracat Tablosu
İngiltere 1704 GTIP koduna ait alt dallardan en çok kakao içermeyen fakat beyaz çikolata içerebilen şekerleme ürünlerinde ithalat yapmıştır.
170490 alt kod için
|
İngiltere İthalatı (milyon $)
|
Almanya
|
79,5
|
Belçika
|
62,5
|
Çek Cumhuriyeti
|
51
|
İNGİLTERE PAZAR BİLGİLERİ
İngiltere dünyanın en zengin pazarlarından ve başlıca tasarım/dağıtım merkezlerinden biri olması nedeni ile tüm dünyadan ihracatçıların faaliyette bulundukları bir ülkedir.
İngiltere’de iş yaparken farklı profillerden ve ülkelerden firmalarla bağlantı kurulması gerektiğinden bu kozmopolit yapının güvenlik sorunlarını çözmek için önceden pazar ve firma araştırması yapılması tavsiye edilir.
İngiltere’ de yerleşik bir firma ile ticarete başlanmadan önce firmadan talep edilmesi tavsiye olunan bilgiler;
• KDV kayıt numarası (VAT Registration Number)
Her Majesty’s Customs and Excise (HMRC) bilgilendirme telefonundan
VAT kayıt numarası ve firma ismi verildiğinde bu firmaya ait olup
olmadıgı ögrenilebilmektedir. (0044 845 010 9000)
• Tanınmış/güvenilir bir firmanın başka bir firma tarafından bilgisi
dışında adı, adresi, web sitesi gibi bilgilerinin kullanılıp kullanılmadığı
hususu ise, verilen adres ile firmanın kayıtlı adresi, web adresi ile e-posta
uzantısı gibi veriler karşılaştırılarak ve verilen numaralara telefon
açılarak kontrol edilebilir.
•Yaralanılabilecek İngiliz kaynakları;
-http://www.companieshouse.gov.uk/WebCHeck/findinfopage/
Şahıs firmaları dışında, İngiltere’de kurulu şirketler Department
of Trade and Industry’e (Sanayi ve Ticaret Bakanlığı) bağlı bir
kamu ajansı olan Companies House’a kayıt yaptırmakla
yükümlüdür.
Companies house sayfasından kayıtlı şirketlere ilişkin temel
bilgileri ücretsiz, detay bilgileri ise ücretli olarak temin etmek
mümkündür. Ücretsiz olarak temin edilebilecek bilgiler,
firmanın kuruluş tarihi, faaliyet konusu, faaliyet durumu
(aktif/uykuda/tasfiye halinde/iflası istenmiş gibi), adresi,
önceki isimleri ve yurtdışı şubeleridir. Firmaların direktörleri,
mali tabloları gibi detaylı bilgiler ise ücretli olarak temin
edilebilmektedir. Verilerin online olarak görüntülenmesi
genellikle belge basına 1 ile 5 pound arasında
ücretlendirilmektedir.
-www.insolvency.gov.uk
İflas durumunda olan firmaların işlemleri ile ilgilenen iflas
masası kayıtlarından, iflasına karar verilen şirketlerin durumu
ve şirket yöneticilerinin sicil kayıtlarına (ticari faaliyetlerden
men edilmelerine ilişkin bir karar olup olmadığı) ilişkin olarak
online araştırma yapmak mümkün bulunmaktadır.
TÜRKİYE ‘NİN İHRACATI
Türkiye’nin kakao içermeyen şekerli mamuller ihracatı içinde en önemli kalemi sakızlı ve jöleli diğer şeker mamulleri oluşturmaktadır. Sakızlı ve jöleli diğer şeker mamulleri, 2007 yılında şekerli mamuller ihracatında en fazla ihraç ettiğimiz ürün olup; bu ürüne ait ihracat değeri 81,7 milyon dolar civarında gerçekleşmiştir.
ÜLKELER
|
DEĞER (milyon dolar)
|
Toplam İhracat
|
147
|
Irak
|
19,5
|
Almanya
|
16
|
Romanya
|
9,5
|
Kırgızistan
|
9
|
Bulgaristan
|
8
|
İngiltere
|
7
|
Cezayir
|
6
|
Polonya
|
5
|
Azerbaycan
|
5
|
Kazakistan
|
4
|
Arnavutluk
|
4
|
Israil
|
4
|
2007 verilerine göre;
-Bu kalemde en hızlı büyüyen pazarlar Irak, Romanya, Azerbaycan ve Libya’dır.
-Türkiye’nin en önemli ihraç pazarları arasında Irak ve Almanya bulunmaktadır.
-Türkiye’nin pazar payının diğer ülkelere nazaran düştüğü ülkeler ise Amerika, Polonya, Arnavutluk, Bosna Hersek ve Rusya ‘dır.
-Türkiye’nin pazar payının rakip ülkelere göre daha hızlı arttığı pazarlar ise İngiltere ve Almanya’dır.
-Bu kalemde en büyük pazarlar Amerika, Almanya ve İngiltere’dir.
Başlıca ihracat yapılan ülkeler ;
-
19,5 milyon dolar, 9144 ton ürün ve %57’lik ihracat artışı ile Irak,
-
16 milyon dolar, 4965 ton ürün ve %8’lik ihracat artışı ile Almanya,
-
9,5 milyon dolar, 4616 ton ürün ve %49’luk ihracat artışı ile Romanya’dır.
Türkiye’nin Ülkelere Göre Kakao İçermeyen Şeker Mamulleri İhracat Tablosu(2007)
2006-2007 Türkiye Şekerli Mamulleri İhracat Artış Oranları
Ülkeler
|
Artış Oran %
|
Toplam
|
29
|
Irak
|
57
|
Almanya
|
8
|
Romanya
|
49
|
Kırgızistan
|
1317
|
Bulgaristan
|
-20
|
İngiltere
|
16
|
Cezayir
|
110
|
Polonya
|
170
|
Azerbaycan
|
-3
|
Kazakistan
|
1471
|
Arnavutluk
|
61
|
Israil
|
-31
|
TÜRKİYE ‘NİN İTHALATI
Türkiye’nin şekerli mamuller toplam ithalat rakamı 2007’de 1.195,000 $ olup başlıca ithalat yaptığı ülkeler ise (aşağıdaki tabloda en sağda görülenler);
-
Dünyanın en büyük 8. ihracatçısı olan Çin,
-
Dünyanın en büyük ikinci ihracatçısı olan Belçika,
-
Dünyanın en büyük ihracatçısı olan Almanya’dır.
Türkiye’nin Ülkelere Göre Kakao İçermeyen Şeker Mamulleri İthalat Tablosu(2007)
Türkiye’nin kakao içermeyen şekerli mamuller ithalatında payını en fazla arttıran ülke Çin’dir. Belçika ve Almanya ‘dan yapılan ithalatlar ise azalmaktadır. Arnavutluk ise aynı kalemde Pazar payını Türkiye’de 2007 yılında arttırmaya başlamıştır.
Şekerli Mamüller İthalat/İhracat Payları (%)
En büyük İthalatçılar En Büyük İhracatçılar
Dünya
|
İthalat
|
|
Dünya
|
İhracat
|
Amerika
|
17,44
|
|
Almanya
|
10,37
|
Almanya
|
7,42
|
|
Belçika
|
7,82
|
İngiltere
|
7,25
|
|
Meksika
|
6,3
|
Türkiye Pazarı
Türkiye
|
İthalat
|
|
Türkiye
|
İhracat
|
Çin
|
4,1
|
|
Irak
|
0,3
|
Belçika
|
7,8
|
|
Almanya
|
7,4
|
Almanya
|
10,4
|
|
Romanya
|
0,4
|
En Büyük İthalatçı olan Amerika Pazarı
Amerika
|
İhracat
|
|
Amerika
|
İthalat
|
Kanada
|
3,7
|
|
Kanada
|
6,2
|
Meksika
|
1,2
|
|
Meksika
|
6,3
|
Kore
|
0,8
|
|
Çin
|
4,1
|
En büyük ikinci İthalatçı olan Almanya Pazarı
Almanya
|
İthalat
|
|
Almanya
|
İhracat
|
Belçika
|
7,8
|
|
İngiltere
|
7,3
|
Hollanda
|
5,6
|
|
Avusturya
|
1,6
|
İspanya
|
5,6
|
|
Fransa
|
4,7
|
DEĞERLENDİRME
Türk firmalarının ihracatlarını arttırabilmeleri için öncelikle o ülke piyasasını ve düzenlemelerini yakından izlenmesi gerekir.
Örneğin; Amerika’nın kakao içermeyen şekerli mamuller ithalatında %8’lik paya sahip olan Türkiye ise 10 milyon dolar ile 15.sıradadır ve 2007 yılında 2329 ton kakao içermeyen şekerli mamulü Amerika’ya ihraç etmiştir. Bu gibi durumlarda mevcut pazardaki payımızın artması için Türk firmalarının ticari ilişkilerine katma değer sağlayacak noktalar ise;
.
-
Öncelikle firma ve pazar araştırması yapmak
-
Yabancı firmalar ile ilk yazışmalarda; referans vermek, firma özgeçmişini, temsilciliklerini belirtmek ve sunulan hizmet/ürünler hakkında bilgi vermek
-
İşe başlama sürecine gelindiğinde neden iyi bir ortak veya temsilci olunabileceğine ilişkin gerekçeleri de içeren, anlaşılır ve kısa cümlelerle İngilizce olarak yazılmış bir teklif hazırlamak
-
Kalite sorunları, hizmet aksaması ve istikrarsızlık gibi konularda son derece hızlı tepki vermek
-
Pazara giriş stratejisi için satış ve pazarlamada uzun vadeli politikalar üretmek
-
Ülkedeki mevzuat ve yasal düzenlemeler hakkında çok iyi bilgi sahibi olmak
-
Pazarda yer alabilme süresi uzun olabileceğinden başlangıç maliyetlerini düşük tutmak ve pazara uzun vadeli bakmak
-
Satış sözleşmesinde belirtilen hususlara titizlikle uymak
-
Doğru pazarlama stratejisi oluşturabilmek için; ürünün pazara uygunluğu, dağıtım kanalları, tüketicinin zevk ve tercihlerinin değerlendirilmesi gibi konularda bilgi sahibi olmak
|