10’uncu Yaşında Karadeniz Ekonomik İşbirliği Girişimi, Beklentiler, Gerçekleşenler, Sorunlar, Umutlar

BÖLÜM III: KEİT ŞARTINDA DİKKATİ ÇEKEN HUSUSLAR

5 Haziran 1998’de imzalanan ve 1 Mayıs 1999’da yürürlüğe giren KEİT Şartıyla KEİ girişimi teşkilata kavuşmuştur. KEİT şartında “KEİ’yi bölgesel ekonomik örgüte dönüştürmeye niyetli olarak mutabakata varmışlardır” denmektedir. KEİT Şartında bölgesel ekonomik örgütün nitelikleri ve hedefleri tam olarak ortaya konmamıştır.

Bölüm 2 “işbirliği ilkeleri ve alanları” başlığını taşıyor, madde 3’te ilke ve amaçlar sıralanmış. Bentlerde yer alan cümlelerde çok sayıda iktisadi kavram yer almakta, birkaç siyasi kavram da var. Madde 4 birinci fıkrada “Mutabakata varılan ilkeler doğrultusunda ve insani, doğal ve diğer kaynakların daha etkin şekilde kullanılması ve ulusal ekonomilerin ve halkların refahının sürekli artırılması için, üye devletler arasında aşağıdaki alanlarda işbirliği yapılacaktır” denmekte işbirliğinin hangi zemin (serbest ticaret alanı,gümrük birliği gibi) ve zamanda yapılacağı, refaha nasıl ulaşılacağı belirtilmemektedir.

Bölüm 3 “katılım” başlığını taşımaktadır. Üyelik (mad.5), örgüte giriş (mad.6), ayrılma (mad.7), gözlemci statüsü (mad.8), üçüncü taraflarla ilişkiler (mad.9) bu bölümde düzenliyor. 6’ıncı maddenin birinci fıkrasında “KEİ iş bu Şartta belirlenen KEİ ilke ve amaçlarına riayet edebilecek ve etmek isteyen, KEİ üyesi olmak isteyen her devlete açıktır” hükmü yer almaktadır. Bu hükme göre KEİ’ye üye olmak için Karadeniz havzasında yer almak gerekmemektedir. Zaten Arnavutluk, Yunanistan ve Azerbaycan’ın Karadeniz’e kıyısı yoktur. Gözlemci statüsü madde 8’de düzenlenmiştir, “KEİ’ye gözlemci statüsü KEİ faaliyetlerine önemli somut katkıda bulunmayı beyan eden her devlete veya uluslararası örgüte onların isteklerine cevaben verilmektedir”.

Bölüm 4 zirve toplantıları başlığını taşımaktadır, çok kısa bir maddeden oluşuyor, Madde 10 “Üye ülkelerin devlet ve hükümet başkanları gerektiği zaman görüşebilirler”.

Bölüm 5 “esas ve çalışma organları” başlıdır.

Dış İşleri Bakanları Konseyi, (mad. 11),

Çalışma Organları (mad. 12),

Dönem başkanlığı (mad. 13),

Troika sistemi (mad.14)

Üst düzey bürokratlar komitesi (mad.15)

Uluslararası daimi sekreterya (madde 16)

Konsey KEİ’nin daimi ve karar verici esas organıdır. KEİ’nin amaçları doğrultusunda konsey KEİ’nin her türlü faaliyetleriyle ilgili kararları alır. İç tüzük değişiklikleri yapar, KEİ bünyesinde çalışma organları kurar, onlara görevler verir, yetkilerini belirler, değiştirir, sona erdirir.

Dönem başkanı KEİ çerçevesinde tüm faaliyetleri koordine eder. Prosedürlerin ve kabul edilmiş bildiri ve kararların aynen uygulanmasını sağlar. Başkanlık rotasyonu her altı ayda bir İngiliz alfabesine göre yapılır.

Üye devletler Dışişleri Bakanlarını temsil eden ve onlar adına hareket eden üst düzey bürokratlar komitesi çalışma organlarının faaliyetlerini denetler, KEİ’nin diğer kurumlarıyla koordinasyon ve işbirliğine ilişkin konuları inceler ve Konsey’e bu konularla ilgili bilgi verir ve gerektiğinde tavsiye ve öneriler hazırlar, KEİ yıllık bütçesini Konseyin onayına sunar.

KEİ uluslararası daimi sekreteryası (UDS) İstanbul’da Türkiye Cumhuriyetindedir. UDS KEİ dönem başkanı tarafından yönetilir. Bu yönetim genel sekreter vasıtasıyla gerçekleştirilir. UDS personeli KEİ ilke ve amaçlarını uygulayan uluslararası memur sıfatıyla çalışmaktadır. UDS personeli görevlerinin yerine getirilmesi esnasında talimatları KEİ organları dışında herhangi bir hükümetten, her hangi bir kaynaktan alamaz. UDS personeli KEİ’den sorumlu uluslararası memur statülerini etkileyebilecek her türlü eylemden kaçınmalıdır.

Bölüm 7 “yeter sayısı ve kararların alınması” başlıdır. 2 madde yer alıyor.

Madde 17 Yeter sayısı “Konseyin yeter sayısı üye devletlerin 2/3dür”.

Günümüzde 11 üye devlet olduğuna göre 8 devletin olumlu oyuyla karar alınabilmektedir.

Karar verme (mad.18),
Bölüm 7 “KEİ ile ilgili organlar” başlığını taşıyor, 6 maddeden oluşuyor.

Genel hükümler (mad.19),

KEİPA (mad.20),

KEİ iş konseyi (mad.21),

Karadeniz Ticaret ve Kalkınma Bankası (KTKB) (mad.22),

Bilimsel işbirliği (mad.23),

KEİ bünyesinde özel amaçlı merkezler (mad.24)
“Üye ülkelerin ulusal parlamentolarının temsil edildiği KEİPA, danışmanlık bazında KEİ sürecine destek sağlar”. Bu hükümden anlaşıldığı üzere parlamentonun karar alma ve denetleme yetkisi yoktur.

KEİ; KEİPA’yla KEİ’nin amaçlarının gerçekleştirilmesi için yakın işbirliği yapacaklardır.

KEİ İş Konseyi, uluslararası hükümetler dışı örgüt olarak KEİ üye devletleri iş çevreleri temsilcilerinden oluşmaktadır.

İş Konseyi Konsey’e değerlendirilmek ve gerektiğinde faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için raporlar sunabilir.

Karadeniz Ticaret ve Kalkınma Bankasının görevi bölge halklarının ekonomik refahına yönelik olarak üye devletlerde yaşanan geçiş dönemi sürecine etkin katkıda bulunmak, bölgesel projeleri finanse etmek ve desteklemek, üye devletlerde devlet ve özel sektörlerin geliştirdiği projelere bankacılık hizmetlerini sağlamak ve KKTB’nın kurulması anlaşmasının hükümleri doğrultusunda ticari faaliyetlere yardımcı olmaktır.

KEİ üyesi devletler, bilimsel kurumlarının ve bilim adamlarının KEİ ilkeleri ve amaçları doğrultusunda yapılan işbirliğini destekler.

KEİ bünyesindeki özel amaçlı merkezler işbirliğinin belirli alanlardaki amaçlarının gerçekleştirilmesi için Konsey onayıyla kurulur. Söz konusu merkezlerin faaliyetlerinin sonuçları danışmanlık niteliğini taşır.

Bölüm 8 “mali hükümler” başlıklıdır. Bu bölümde iki madde vardır. KEİ bütçesinin Konsey kararıyla belirlenmiş üye devletlerin mali aidatlarından oluştuğu belirtiliyor. Konsey kararı doğrultusunda özel fonların oluşturulabileceği, bu amaçla söz konusu mali gönüllü katkılar, KEİ ilke ve amaçlarına uymak şartıyla KEİ üye devletlerinden, devlet gruplarından, gözlemcilerden, üçüncü taraf sponsorlardan alınır.

Bölüm 9 Hukuki hükümler başlıklıdır.

Tüzel kişilik (mad.27),

İmtiyazlar ve dokunulmazlıklar (mad.28),

Anlaşmazlıkların giderilmesi (mad.29), “İki veya daha fazla üye devlet arasında işbu Şart’ın yorumu veya uygulanması ile ilgili çıkabilecek anlaşmazlıklar durumunda ilgili taraflar Konsey’e danışmalı veya gerektiği taktirde Konsey’e incelemesi ve gereken tedbirleri alması için kendi itirazlarını sunmalıdır. ”Bu hüküm tahkimi veya bir mahkemeye gitmeyi içermemekte anlaşmazlığın siyasi davranacağı umulan Konsey’de çözümünü zorunlu kılmaktadır. Bu durumda iler ki aşamalarda ülkelerin gruplara ayrılması ve KEİ’nin geleceğinin ya tehlikeye girmesi veya hakkaniyette riayet edilmemesi sonucu sorunların doğması muhtemeldir.

Değişiklikler (mad.30)
Bölüm 10 “son hükümler”

İmzalanma, onaylanma, tasdik etme, benimseme ve katılım (mad.31),

Saklı hükümler (mad.32),

Yürürlüğe girme (mad.33) bu maddede 9 kurucu devletin onay tasdik ve kabul ile ilgili dökümanları depozitöre teslim ettiği tarihten sonra yürürlüğe girmesi öngörüldü. 1 Mayıs 1999’da KEİ Şartı yürürlüğe girdi.

Depozitör (madde 34).